تاثیرات آسپارتام (شیرین‌کننده مصنوعی) بر روی سلامتی انسان
یکی از شیرین‌کننده‌های مصنوعی که به صورت گسترده در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد آسپارتام نام دارد، در حقیقت آسپارتام را می‌توان محبوب‌ترین جایگزین شکر در مواد غذایی کم کالری، نوشیدنی و حتی داروها به حساب آورد. با آنکه این شیرین‌کننده توانسته محبوبیت گسترده‌ای به دست آورد اما در سال‌های گذشته به یک مورد اختلاف در بین محققان تبدیل شده و مطالعات حکایت از عوارض جانبی نامطلوب آن دارند. در این مقاله به بررسی شواهد جدید در رابطه با آسپارتام و تاثیرات آن بر روی وزن، اشتهاء و شرایط خاص پزشکی خواهیم پرداخت.
اطلاعاتی در رابطه با ایمنی آسپارتام
اداره غذا و داروی ایالات متحده آمریکا (FDA) در سال 1981 میلادی صحت آسپارتام را برای استفاده در مواد غذایی و انواع نوشیدنی‌ها مورد تایید قرار داد، نمایندگی‌های زیادی در اروپا، کانادا و سایر کشورهای مهم جهان نیز سالم بودن آسپارتام را تایید کردند، علاوه بر مراکز یاد شده مقامات سازمان بهداشت جهانی، سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد، انجمن قلب و تغذیه آمریکا نیز نظرات مشابهی داشتند. در سال 2013 اداره ایمنی مواد غذایی اروپا (EFSA) مطالعاتی را درباره اثرات آسپارتام بر روی انسان آغاز کرد و بدین ترتیب آن‌ها تصمیم گرفتند با مصرف روزانه 40 میلی‌گرم آسپارتام وزن بدن را مورد آزمایش قرار دهند، بد نیست بدانید که این میزان از آسپارتام به کار گرفته شده 10 میلی‌گرم کمتر از آزمایش FDA بوده اما نکته آنجاست که افراد مختلف به مراتب بیشتر از 40 میلی‌گرم در طول روز مصرف خواهند کرد.
اثرات آسپارتام بر روی وزن افراد
این شیرین‌کننده مصنوعی در هر گرم خود دارای 4 کالری بوده و از این بابت تقریبا با شکر برابری می‌کند اما حدود 200 بار شیرین‌تر از شکر می‌باشد. آن‌ها در آزمایش‌های خود دریافتند که این ماده می‌تواند اثرات خوبی بر روی مدیریت وزن داشته باشد اما با آزمایش‌های صورت گرفته در سال 2017 به خوبی مشخص شد که شیرین‌کننده‌های کم کالری همچون آسپارتام، سوکرالوز و استویوزید برای کنترل و مدیریت وزن گزینه‌های مناسبی به حساب نمی‌آیند. تعدادی از این آزمایش‌ها طی سالیان متمادی انجام گرفته و نتایج حکایت از آن دارد که افزایش وزن افراد با مصرف این شیرین‌کننده‌های مصنوعی همچون آسپارتام ارتباط مستقیمی خواهد داشت، افراد حاضر در آزمایش با شاخص‌های توده بدنی افزایش‌یافته‌ای نیز مواجه شدند، اصطلاحا BMI آن‌ها رو به بالا بوده است. این پایان کار نبوده و مطالعات سال 2017 مشخص کرد افرادی که به صورت مرتب از شیرین‌کننده‌های مصنوعی استفاده می‌کنند احتمال دارد دچار مشکلاتی همچون بیماری‌های قلبی، دیابت و سکته مغزی شوند.
اثرات آسپارتام بر روی اشتهاء
یکی از راه‌هایی که شیرین‌کننده‌ها به وسیله آن موجب ایجاد افزایش وزن خواهند شد بالا بردن میزان اشتهاء در افراد خواهد بود، بررسی‌ها نشان می‌دهد که آسپارتام و سایر شیرین‌کننده‌های مصنوعی با ایجاد اختلال در فرآیند سیگنالینگ موجب افزایش میزان اشتهاء در افراد خواهند شد، هر چه انسان تمایل غذا خوردن بیشتری داشته باشد نتیجه بسیار واضح خواهد بود، مصرف مواد غذایی بیشتر از نیاز بدن موجب افزایش وزن شده و این تاثیر قندهای مصنوعی می‌باشد. با انجام آزمایش‌های بیشتر می‌توان درک بهتری در رابطه با این ارتباط داشت.
اثرات ناشی از آسپارتام بر روی متابولیسم
همان روندی که می‌تواند بر روی کنترل اشتهاء افراد اثرگذار باشد قادر است افراد را دچار برخی بیماری‌های متابولیک همانند دیابت نوع دوم نماید. بر اساس بررسی‌های صورت گرفته در سال 2016 میلادی روی ارتباط بین شیرین‌کننده‌های مصنوعی و بیماری‌های متابولیک مشخص شده است مصرف منظم و مداوم آن‌ها می‌تواند مانع ایجاد تعادل در تنوع باکتری‌های موجود درون روده شود، باکتری‌هایی که به صورت مشترک در این محل حضور دارند و فواید خاص خودشان را خواهند داشت. یکی دیگر از نتایج به دست آمده آزمایش‌ها حکایت از آن دارد که مصرف منظم آسپارتام می‌تواند خطر ابتلا به عدم تحمل گلوکز را در افراد افزایش دهد، علی‌الخصوص افرادی که ممکن است دچار اضافه وزن هم باشند. برخی از گزارش‌ها در چند دهه گذشته مدعی هستند که این شیرین‌کننده مصنوعی می‌تواند باعث افزایش خطرات زیر شود:
- سردرد
- سرگیجه
- تشنج
- افسردگی
- اختلال بیش فعالی کمبود توجه (ADHD)
- بیماری آلزایمر
- مولتیپل اسکلروزیس
- سرطان
- لوپوس
- اختلالات مادرزادی
با این حال شواهد علمی کافی برای تایید و یا رد ادعاهای صورت گرفته مبنی بر دخالت آسپارتام در هر کدام از موارد ذکر شده وجود ندارد.
چه کسی باید از مصرف آسپارتام خودداری نمایند؟
افرادی که دارای شرایط حساس زیر هستند لازم است تا از مصرف آسپارتام اجتناب نمایند:
√ فنیل کتونوری: این مورد یک اختلال متابولیک ارثی بوده که سطح اسیدآمینه اساسی شناسایی شده به عنوان فنیل آلانین خون را افزایش خواهد داد. از آنجاییکه افراد مبتلا به PKU قادر به ایجاد متابولیسم فنیل آلانین نیستند بنابراین توصیه می‌شود که از مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های حاوی قندهای مصنوعی خودداری کنند، لازم به ذکر است که فنیل آلانین یکی از سه ترکیبی بوده که موجب تشکیل این قند مصنوعی می‌گردد، با این حال آسپارتام مقدار قابل ملاحظه‌ای از فنیل آلانین را به وسیله منابع غذایی روزمره همچون گوشت، ماهی، تخم مرغ و محصولات لبنی فراهم خواهد کرد. این دسته از افراد که نسبت به مواد ذکر شده حساس هستند باید همواره برچسب‌های مواد غذایی را مورد بررسی قرار دهند تا بتوانند در زمینه کنترل مصرف با موفقیت عمل کنند.
√ دیسکینزی خفیف: دیسکینزی خفیف یا همان TD نوعی از اختلال‌های عصبی بوده که موجب حرکت ناگهانی و غیر قابل کنترل حرکات صورت و بدن خواهد شد، این مورد غالبا به دلیل استفاده طولانی از داروهای ضد ویروسی ایجاد می‌شود.
محصولات حاوی آسپارتام
بسیاری از غذاها و نوشیدنی‌هایی که به عنوان بدون قند شناخته می‌شوند دارای حداقل یک نوع از شیرین‌کننده‌های مصنوعی می‌باشند، احتمالا آسپارتام در موارد زیر وجود خواهد داشت:
- نوشابه رژیمی
- آدامس
- آب نبات بدون قند
- بستنی بدون قند
- ماست کم کالری
- آب میوه کم کالری
آسپارتام در برخی از داروها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد، نمونه داروهایی که می‌توانند شامل آسپارتام باشند غالبا مکمل‌های شیمیایی و مکمل‌های گیاهی می‌باشند.
جایگزین‌هایی برای آسپارتام
افرادی که تمایل دارند آسپارتام مصرف نمایند می‌توانند به جای نوع مصنوعی به سراغ انواع طبیعی آن بروند، مواردی همچون:
- عسل
- شربت افرا
- شهد آگاو
- برگ استویا
- ملاس
توجه داشته باشید، اگر چه موارد نامبرده شده به جای آسپارتام خواهند بود اما باید در مقادیر کم مورد مصرف قرار گیرند، این موارد می‌توانند کالری زیادی داشته باشند و مقادیر بیش از حد آن نیز موجب پوسیدگی دندان خواهد شد.
جمع‌بندی در رابطه با آسپارتام
با وجود آنکه بسیاری از مقامات در سراسر جهان این شیرین‌کننده مصنوعی را تایید کرده‌اند اما هنوز در رابطه با مزایای سلامتی و عوارض آن بحث‌های زیادی وجود دارد. شواهد علمی که اخیرا با آزمایش‌های گوناگون به دست آمده حکایت از آن دارد که مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی می‌تواند بر روی مدیریت وزن افراد نتیجه معکوسی داشته باشد اما برای تایید کامل این موضوع باید آزمایش‌های بیشتری انجام گیرد. شواهد کمی مبنی بر داشتن تاثیرات منفی بر روی مدیریت وزن افراد با مصرف اندک آسپارتام وجود دارد، با این حال افرادی که دچار وزن بالا هستند باید نسبت به مصرف آن حساس باشند زیرا امکان ایجاد بیماری‌های متابولیکی همچون دیابت نوع دوم وجود خواهد داشت.
منبع: https://mag.asanteb.com
