آفت دهان، زخمی خطرناک و مردم آزار
آفت دهان زخمی است کوچک و کم عمق که در بافت‌های نرم حفره دهان (مثلا داخل گونه، مخاط داخلی لب‌ها یا روی کام نرم) یا در قاعده زبان تشکیل می‌شود. برخلاف زخم‌های تبخال، آفت هرگز روی سطح خارجی لب ایجاد نشده و مسری هم نیست. آفت زخمی است گرد یا بیضی شکل که مرکز آن سفید یا زرد بوده و حاشیه آن سرخ رنگ است. معمولا یکی، دو روز قبل از تشکیل آفت شما در همان ناحیه احساس سوزش یا خارش خواهید داشت. این زخم معمولا بسیار دردناک است و اغلب غذاخوردن و گاهی صحبت کردن را با اشکال روبه‌رو می‌کند. از ابتدای تشکیل آفت تا اواسط دوره آن، درد افزایش یافته و پس از آن به تدریج کاهش می‌یابد. دوره آفت معمولا یک و گاهی 2 هفته است و پس از طی این دوره خودبه‌خود بدون برجای گذاشتن اثری بهبود می‌یابد. آفت‌ها اغلب کوچک هستند اما برخی افراد دچار آفت‌های بزرگی می‌شوند که بزرگ‌تر و گودتر از آفت‌های کوچک بوده (قطر آنها بیش از یک سانتی‌متر است) و گاهی تا 6 هفته بهبود نمی‌یابند. جای زخم این آفت‌ها بعد از برطرف شدن باقی می‌ماند. حالت دیگر آفت‌های تبخالی (هرپتیک) هستند. این آفت‌ها بسیار کوچک و نوک سوزنی بوده و در دسته‌های 10 تا 100 تایی دیده می‌شوند. این آفت‌ها بیشتر در دوران پیری بروز کرده و مثل آفت‌های کوچک بهبود می‌یابند. توجه کنید که این آفت‌ها هیچ ربطی به بیماری تبخال و ویروس HSV نداشته و صرفا شکل ظاهری آن شبیه زخم‌های تبخال است.
آفت زخم باستانی پردردسر
آفت یکی از بیماری‌هایی است که قرن‌هاست بشر را به دردسر انداخته است. آفت از کلمه یونانی «آفتا» به معنی زخم مشتق شده است. در کتاب پزشکی بقراط حکیم درباره این بیماری و راه‌های درمان آن صحبت شده است. تحقیقات نشان داده تقریبا 20 درصد از مردم در کل دنیا آفت می‌زنند. این رقم در برخی جوامع 5 درصد بوده و در برخی جاها به 66 درصد نیز می‌رسد.
چرا آفت دهان می‌زنیم؟
باید گفت علت اصلی تشکیل آفت هنوز به طور دقیق مشخص نیست. محققان در مطالعات گوناگون علل متعددی را برای ایجاد آفت دسته‌بندی کرده‌اند. برخی از این علل عبارتند از:
- آسیب دیدن خفیف مخاط حفره دهان به واسطه درمان‌های دندانپزشکی، مسواک زدن شدید، گاز گرفتن و خوردن غذاهای داغ، تند و پرادویه
- استفاده از خمیردندان‌ها یا دهانشویه حاوی سدیم لوریل سولفات
- حساسیت به برخی خوراکی‌ها مثل شکلات، قهوه، توت‌فرنگی، تخم‌مرغ، مغزها، پنیرها و خوراکی‌های خیلی ترش و اسیدی
- کمبود ویتامین12 B، زینک(روی)، اسید فولیک یا آهن
- وجود هلیکو باکتر پیلوری
- استرس‌های روحی
- تغییرات هورمونی در بانوان
چه کسانی بیشتر آفت دهان می زنند؟
آفت همه افراد را در همه سنین مبتلا می‌کند اما خانم‌ها چون بیشتر در معرض کم‌خونی و فقر آهن بوده و تغییرات هورمونی مداومی را تجربه می‌کنند بیشتر ممکن است دچار آفت دهان شوند. همچنین یک‌سوم افرادی که به‌طور مکرر دچار آفت می‌شوند در خانواده خود سابقه ابتلا به آفت دهان دارند. هنوز ارتباط دقیق بین سابقه خانوادگی و آفت زدن مشخص نیست اما علت آن ممکن است ژنتیک و زندگی در یک محیط ثابت با الگوهای زندگی و غذایی یکسان باشد.
آفت دهان علامتی از یک بیماری
مثلا در بیماری سلیاک که به واسطه حساسیت به گلوتن اتفاق می‌افتد بیمار دچار آفت‌های عودکننده متعدد می‌شود. در بیماری‌هایی مانند بیماری کرون، سندرم بهجت، اختلال در سیستم ایمنی و ضعف سیستم ایمنی در بیماری ایدز بیمار به کرات دچار آفت‌های بزرگ می‌شود. این آفت‌های متعدد و تکرارشونده از جمله علایم اصلی تشخیص این بیماری‌ها محسوب می‌شود.
چه کنیم آفت نزنیم؟
پیشگیری از آفت به دلیل عوامل متعدد ایجادکننده آن کار ساده‌ای نیست. با این حال رعایت برخی نکات به شما کمک خواهد کرد تا کمتر دچار آفت دهان شوید.
- از خوردن غذاهایی که باعث تحریک مخاط دهان می‌شوند و به آنها آلرژی دارید پرهیز کنید. غذاهای تند و پرادویه خطر ابتلا به آفت را افزایش می‌دهد.
- غذا یا نوشیدنی خیلی داغ نخورید چون باعث آزردگی مخاط شده و ممکن است باعث ایجاد آفت شود.
- موقع غذاخوردن صحبت نکنید چون احتمال گاز گرفتن مخاط دهان در این حالت بسیار بالاست و می‌تواند منجر به آفت شود.
- بهداشت دهان را رعایت کنید. به طور مرتب مسواک بزنید و نخ بکشید تا باکتری‌های دهان کاهش یابد. در ضمن یادتان باشد با شدت زیاد مسواک نزنید تا مخاط دهان آزرده نشود.
- سعی کنید استرس‌های روحی خود را تا حد امکان کاهش دهید.
- اگر دچار کمبود آهن یا زینک یا ویتامین12 B هستید حتما با خوردن مواد غذایی حاوی این مواد یا مکمل‌ها کمبود آنها را جبران کنید.
راه‌های مقابله با این زخم دردناک
- باید گفت آفت درمان خاصی ندارد و مثل تبخال باید دوره آن طی شود تا بهبود یابد. در نتیجه تمام درمان‌هایی که برای آفت ارائه می‌شوند صرفا با هدف کاهش درد و سوزش طراحی شده‌اند. درمان‌های متعددی در منابع مختلف برای کمتر شدن درد و سوزش آفت ذکر شده که به برخی از موثرترین آنها اشاره خواهیم کرد.
- چـــرخاندن دهانشویه‌هـای ضدعفونی‌کننده در نواحی مبتلا به آفت دهان می‌تواند باعث کاهش درد این زخم شود. این قبیل دهانشویه‌ها با ضدعفونی کردن سطح زخم برای مدت قابل توجهی درد آن را ساکت می‌کنند. تنها اشکال این روش سوزش شدید دهان هنگام چرخاندن مایع در دهان است که برخی از بیماران قادر به تحمل آن نیستند اما اگر بتوانید 30 ثانیه این سوزش را تحمل کنید آن وقت تا مدت زیادی درد نخواهید داشت.
- راه دیگر استفاده از شربت دیفن‌هیدرامین است که به‌خصوص قبل از خوردن غذا می‌توانید از آن استفاده کنید. یک یا 2 قاشق غذاخوری شربت دیفن هیدرامین را داخل نصف استکان آب ولرم ریخته و آن را در دهان بچرخانید. در این صورت کل محیط دهان و زخم آفتی بی‌حس شده و شما می‌توانید به راحتی غذا بخورید. فقط یادتان باشد این محلول را نخورید چون به‌شدت باعث خواب‌آلودگی‌‌تان خواهد شد.
- پمادهایی در داروخانه در دسترس شماست که می‌توانید مقدار اندکی از آن را روی زخم آفتی بمالید. این پمادها حاوی مواد بی‌حس‌کننده یا ضدالتهاب بوده و درد شما را از بین می‌برند.
