مکمل کوآنزیم Q10 را بیشتر بشناسیم

مکمل کوآنزیم Q10 برای جوانسازی و زیبایی پوست و همچنین جلوگیری و حتی درمان چین و چروک پوست بسیار مفید است. تا حدی که کرم ها و شامپوهایی با مکمل کوآنزیم Q10 تولید شده که برای جوانسازی پوست و مو میتوان از ان استفاده کرد. در این بخش از مجله پزشکی آسان طب درباره مکمل کوآنزیم Q10 اطلاعاتی را تقدیم می کنیم.

مکمل کوآنزیم Q10

مکمل کوآنزیم Q10 یکی از اجزای اصلی زنجیره انتقال الکترون در میتوکندری سلولهاست و در فرآیند تولید انرژی در بدن نقشی کلیدی دارد.

کوآنزیم کیوتن به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی نیز به حساب می آید. این ترکیب در داخل بدن به طور طبیعی سنتز شده ولی میزان آن در بدن با افزایش سن، کاهش می یابد. مصرف مکملهای کوآنزیم کیوتن می تواند در مواردی مانند افزایش انرژی در فعالیت های ورزشی، تاخیر در بروز فرآیند پیری و بیماری های قلب و عروق مفید واقع شود.

تاریخچه مکمل کوآنزیم Q10

مکمل کوآنزیم Q10 ابتدا توسط دکتر Frederick Crane از ویسکانسین آمریکا در سال 1957 از میتوکندری قلب گاو جـدا شـد. همان سال پروفسور مـورتون از انگلستان تـرکیبـی را از کبـد موش هایی که دچار نقصان ویتامین A شده بودند جدانمود و تحت عنوان Co-Q10 معرفی کرد. پرفسور مورتون در ابتدا آنرا بنام یوبیکینون Ubiqoinone، به معنی کلی کینون نام گذاری کرد.

در سال 1958 پـرفسور Karl Falker و همکارانش ساختمان شیمیایی دقیق Co-Q10 را به نام 2 و 3 دی متوکسی 5- متیل 6- دی کاپریل بنزوکینون تعیین نموده و سپس آنرا از طریق تخمیر سنتز کرد. در اواسط 1960 پرفسور Yamamura از ژاپن برای اولین بار در جهان از Q7 برای درمان نارسایی قلبی انسان استفاده کرد. Mellor و Tappel در سال 1966 نشان دادند کـه Q6 احیاء شده دارای اثرات آنتی اکسیدانـی است.

در سال 1972 Gain paolo Littarru از ایتالیا همراه پرفسور Karl Falker سطوح کاهش یافتۀ Co-Q10 را در بیماران قلبی مستندسازی نمودند. تا اواسط 1970 ژاپنی ها بطور کامل تکنولوژی صنایع تولید Co-Q10 خالص را در مقادیر کافی برای آزمایشات کلینیکی عمده تولید نمودند. Peter Mithell جایزۀ نوبل سال 1978 را به خاطر روشن شدن چگونگی انتقال انرژی بیولوژیکی توسط تئوری فورمولاسیون شیمیواستیک که شامل نقش حرکتی پروتون های حیاتی از کوآنزیم Q10 در سیستم های انتقال انرژی است از آن خود کرد. در اوایل 1980 آزمایشات کلینیکی در این زمینه شتاب فراوانی گرفت. و نهایتاً نتایج این تلاش ها منجر به دسترسی به CoQ10 خالص در مقیاس فراوان توسط کمپانی های داروسازی ژاپن گردید. در ژاپن این ترکیب درخـون و بافت ها به کمک HPLC  انـدازه گیری شد. Lars Ernster از سوئد اهمیت نقش Co-Q10 را در قالب آنتی اکسیدان و تنظیف کنندۀ رادیکال های آزاد نمایان ساخت.

کمبود مکمل کوآنزیم Q10

محققین فراوانی تا به حال این کوآنزیم را در خون و بافت های افراد مختلف ارزیابی نموده اند. مقادیر کاسته شدۀ آن در بدن حین بیماریهای گوناگون در انسان و حیوان مورد بررسی قرار گرفته است.

کمبود این فاکتور معمولاً به سه شکل خود را نمایان می سازد. ابتدا کمبود این عامل در رژیم غذایی افراد دوم نقص در بیوسنتز کوآنزیم در بدن و در نهایت مصرف بیش از حد کوآنزیم توسط سلول ها یا عواملی که سبب دفع یا مهار آن از بدن شوند. بدیهی است در برخی موارد ترکیبی از عوامل فوق می توانند نقش داشته باشند.

در برخی موارد افراد دچار سوء تغذیه یا افراد کاشکتینک کمبود کوآنزیم Q10 را تجربه می کنند و در بعضـی مـوارد برخـی  ترکیبات دارویی مهارکننده با مهاربرخی آنزیمها مثـل هیـدروکسـی متیل کلـوتاریل کـوآ ردوکتـاز(HMG-COA-Reductas) آنزیم اصلی سنتز کننده کلسترول در بدن می تواند بیوسنتز Co-Q10 را نیز مهار نماید. بنابراین در چنین شرایطی بایستی برای دوری از اثرات مضر، مصرف خوراکی Co-Q10 بشکل مکمل توصیه گردد. گاهاً شرایط خاص مثل شوک حاد و وضعیت بیش متابولیکی برای بدن میتواندمقادیر قابل توجه Co-Q10 دفع را از بدن دفع نماید.

* ژن، آنزیم، بیوسنتز Q امروزه تمرکز اصلی تحقیقات بر نقش های فیزیولوژیک Q در سطوح مولکولی است بطور نمونه بررسی و تحقیق روی یک مدل عالی یعنی نماتد nematode Caenarhabditis elegans مطالعات ژنتیکی را در مورد فرآیند پیری به این سمت کشانده است. در بررسی های انجام شده مشخص شد که ژن Clk-1 در نماتد مذکور منجر به افزایش طول عمر می شود و از طرفی این ژن در بیوسنتز Q ضروری است و در واقع روند افزایش سن با سطوح Q بدن مرتبط است این تحقیق به وضوح نشان داد که طول مدت متوسط و ماکزیمم عمر نماتدهای نوع پهن که با رژیم Q تغذیه شده اند 60% افزایش یافت.همچنین اثـرات قطعی آنتی اکسیدان بودن Q/QH2 در مطالعه روی مخمرها به عنوان نمایندۀ ایده ال یوکاریوت ها این موضوع را مشخص نمود.

*  نقش مکمل کوآنزیم Q10 در بیماریهای قلبی با توجه به ماهیت سلول های قلبی و مصرف انرژی فراوان توسط آنها مقادیر تغلیظ یافتۀ کوآنزیم Q10 در این ماهیچه های قلبی قابل شناسایی است. بطور کلی در 14 سال گذشته حجم بالای آزمایشات کلینیکی روی اثر کوآنزیم Q10 در بیماریهای قلبی تمرکز داشته است. بطور خاص نارسایی احتقانی قلب بطور قابل ملاحظه ای با سطوح پایین کوآنزیم Q10 همبستگی دارد. در واقع این نقصان می تواند به عنوان اولین فاکتور علت شناسی در انواع مشکلات عملکردی قلب نمایان شود. در عین حال در صورت عدم پی گیری علل کاهش این فاکتور روند رو به رشد نارسایی قلبی ادامه خواهد داشت. اولین گروه بیماران افرادی بودند که تأثیر کمبود کوآنزیم Q10 را روی نارسایی قلبی خود بدلیلـی نامشخـص به شکـل ضعـف ماهیچۀ قلب (idiopathic dilated Cardiomyopathy) تجربه نموده بودند. چندین آزمایش عملی با کمک مکمل Co-Q10 و دارونما (placebo) بر عملکرد قلبی بیماران و پایش همزمان اکوکاردیوگرافی در آنها صورت گرفت. Co-Q10 داده شده بشکل خوراکی در مقادیر تقسیم شده در طول روز بشکل قرص جویدنی همراه یک وعده غذای چرب یا یک کپسول روغنی ژلاتینی مورد استفاده قرار گرفت.

شاخصهای قابل توجه بهبودی در علائم این بیماران از جمله خستگی، تنگی نفس، درد قفسۀ سینه و تپش قلب مشاهده گردید. در عین حال اغلب این موارد بطور چشمگیری در افرادی که مدت کوتاهی پس از عارضۀ نارسایی احتقانی قلب شروع به مصرف Q10 نموده بودند قابل توجهتر بود. در بسیاری از تحقیقات تأثیر مطلوب و مؤثر کوآنزیم Q10 در درمان اشکال اولیه و ثانویه کاردیومیوپاتی نارسایی قلبی شناخته شده است. بزرگترین مطالعه تا به حال توسط Baggio و همکارانش در ایتالیا انجام گرفت که در آن 2664 بیمار با نارسایی قلبی را شامل می شود. در ارتباط با مقادیر مصرفی کوآنزیم Q10 می توان گفت آزمایشات کلینیکی طی 20 سال گذشته مقادیر مصرف آنرا به میزان کم 45- 30 میلی گرم روزانه و ارزیابی عکس العمل کلینیکی آن پس از مصرف در بیماران با نارسایی قلبی توصیه می کند. توجه اخیر محققین به طور خاص بر نقش کوآنزیم Q10 در تبدیل انرژی (جفت نمودن جریان الکترون ها و پروتون ها) در بخش داخلی جدار میتوکندریال سلول ها و خواص آنتی اکسیدانی آن تمرکز یافته است.

*  مکمل کوآنزیم Q10  محافظت کننده پوست در مقابل انواع رادیکالها بدون شک با افزایش سن پوست دچار تغییراتی در سطح سلولی شده که با تخلیه انرژی همراه است .از طرفی محافظت پوست در مقابل رادیکالهای آزاد و استرسهای اکسیدکننده نیاز واقعی آن را در دریافت ترکیبی منحصر بفرد در ارتقاء تولید انرژی سلولی مشهود میسازد. بدیهی است که عملکرد مناسب مواد تشکیل دهنده پوست ضامن سلامت و زیبایی آن خواهد بود بهمین دلیل حفظ و نگهداری طراوت آن و کند نمودن روند پیری از مهمترین مراقبتهای آن محسوب میشود .

در این راستا فرآیند مکمل رسانی و ویتامینه در جهت محافظت ضروری است. با توجه به ناپایدار بودن رادیکالهای آزاد واکنشهای مضر فراوانی در سطح پوست انجام گرفته که صرفا منجر به پیر شدن آن در قالب پدیدار شدن چین و چروک. تیرگی و لکه دار شدن پوست میگردد. بدون شک پوست سالم نیازمند انرژی کافی جهت مبارزه با روند پیری است .بهمین دلیل بیشتر شرکتهای تولید کننده مواد بهداشتی در پی بکار گیری محصولاتی با قدرت ضد پیری بالا حاوی کوآنزیم Q10  میباشند.اخیرا ترکیب بخصوصی از یک سرم محافظت کننده حاوی کارتنوئیدهای بدون رنگ و ویتامین C و E    بهمراه شکل فعال کوآنزیم Q10   فرمولاسیون بهینه ای را در جوان ماندن پوست ارائه نموده است.

عملکردهای مکمل کوآنزیم Q10 در بدن

• در تولید انرژی داخل سلولی نقش حیاتی دارد. وظیفه آن در انتقال الکترون ها در زنجیره  انتقال الکترون میتوکندری ها و کمک به سنتز آدنوزین تری فسفات در غشای آن ها می باشد.

• یک آنتی اکسیدان محلول در چربی است که از پراکسیداسیون لیپیدهای غشایی جلوگیری کرده، به تثبیت غشای سلول کمک می کند و سبب حفظ استحکام و عملکرد سلول می شود.
• سبب تحریک سیستم ایمنی بدن می شود.

تولید و جذب مکمل کوآنزیم Q10

این کوآنزیم در تمام سلول های بدن به ویژه در قلب، کبد، کلیه و لوزالمعده از اسید آمینه تیروزین ساخته می شود و نقش مهمی را در تولید انرژی داخل سلولی آن ها دارد.

برای سنتز این ماده در بدن به چندین کوفاکتور از جمله ویتامین های B12, B6, B2، اسید فولیک ، نیاسین، پانتوتنیک اسید و ویتامین C نیاز است. توانایی تولید کوآنزیم Q10 در بدن با افزایش سن کاهش می یابد.

جذب کوآنزیم Q10 موجود در غذا (یا مکمل ها) از روده باریک و تحت تاثیر حضور غذا صورت می گیرد، یعنی با معده خالی، کمتر و به همراه غذای چرب، بیشتر جذب می شود.

منابع غذایی مکمل کوآنزیم Q10

این کوآنزیم می تواند از غذاها یا مکمل ها به دست آید، اما در بدن نیز تولید می شود.
منابع غنی آن عبارتند از: ماهی های چرب، مرغ، گوشت قرمز ، دل و جگر و قلوه.
سایر منابع آن شامل: غلات سبوس دار ، سویا، بادام زمینی ، آجیل، روغن کانولا و روغن سویا ، جوانه گندم ، تخم مرغ و سبزی جات به ویژه اسفناج و بروکلی است.

مقادیر مورد نیاز مکمل کوآنزیم Q10

میزان توصیه شده این کوآنزیم به شرح ذیل است:

• برای افراد سالم: حدود 30 تا 60 میلی گرم در روز

• برای افراد مبتلا به نارسایی قلب و فشار خون بالا: حدود 50 تا 150 میلی گرم در روز

علل کمبود کوآنزیم Q10

• دریافت ناکافی به ویژه اگر نیاز به آن در اثر یک بیماری افزایش یابد.

• تولید ناکافی در بدن در نتیجه افزایش سن یا کمبود مواد معدنی مورد نیاز برای سنتز آن

• نقص های ژنتیکی یا اکتسابی در سنتز یا متابولیسم

• تداخلات دارویی

تاثیر مکمل کوآنزیم Q10 بر بیماری ها

سلامت قلب و عروق: کوآنزیم Q10 به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی مانع از اکسید شدن LDL کلسترول می شود و به همین دلیل از خطر رسوب چربیها در دیواره عروق قلبی می کاهد. به علاوه این ماده با تأمین انرژی کافی برای عضله قلب خطر بروز نارسایی های قلبی را کاهش می دهد .

کاهش فشارخون: برخی از تحقیقات نشان داده اند کوآنزیم کیوتن می تواند به عنوان عامل کمکی برای درمان فشار خون بالا مورد استفاده قرار گیرد. مصرف مکمل کوآنزیم کیوتن در کاهش میزان فشار خون سیستولیک و دیاستولیک موثر می باشد.

افزایش انرژی در فعالیت های ورزشی : 95% انرژی مورد نیاز بدن ما طی مسیر سوخت و ساز هوازی در داخل میتوکندری تولید می شود و حضور کوآنزیم کیوتن برای انجام این مراحل ضروری است. به نظر می رسد مصرف مکمل کوآنزیم کیوتن باعث تسهیل آزادسازی انرژی و بهبود توان جسمانی ورزشکاران گردد.

تاخیر در بروز فرآیند پیری: آسیبهای وارد شده به ساختار سلول بوسیله رادیکالهای آزاد نقش مهمی در فرآیند پیری ایفا می کنند. کوآنزیم کیوتن بعنوان یک آنتی اکسیدان می تواند در خنثی کردن رادیکال های آزاد موثر باشد. میزان کوآنزیم کیوتن با افزایش سن، در بافتها کاهش می یابد و باید از طریق مصرف مکمل ها تامین گردد.

جلوگیری از بیماری های تحلیل برنده اعصاب: برخی از تحقیقات نشان داده اند مکملهای کوآنزیم کیوتن ، به ویژه اگر در مراحل اولیه بیماری مصرف شود، می تواند پیشرفت بیماری های تحلیل برنده اعصاب مانند پارکینسون و هانتینگتون را به تاخیر اندازد.

بهبود سردردهای میگرنی: تحقیقات صورت گرفته نشان داده اند مصرف مکملهای کوآنزیم کیوتن می تواند در کاهش تعداد دفعات حملات میگرنی، طول مدت سردرد و تهوع میگرن موثر باشند. از طرف دیگر کمبود این ماده در مبتلایان به سردردهای میگرنی بیشتر از سایرین مشاهده شده است.

مصرف مکمل کوآنزیم Q10

به دلیل اینکه کوآنزیم Q10 محلول در چربی است، وقتی به صورت کپسول های ژله ای نرم روغنی مصرف شود، نسبت به فرم های دیگر مکمل آن مثل قرص ها و کپسول ها، جذب بهتری خواهد داشت.
البته مصرف مکمل کوآنزیم Q10 در زنان باردار و شیرده و کودکان توصیه نمی شود.

عوارض جانبی مکمل کوآنزیم Q10

به نظر می رسد کوآنزیم Q10 کاملا بی خطر باشد، اما گاهی در دوزهای بالاتر از 200 میلی گرم در روز، بروز علایم خفیف گوارشی مانند:
تهوع و علایمی مانند گیجی و راش های پوستی حاصل از مصرف آن گزارش شده است.

تداخلات دارویی مکمل کوآنزیم Q10

• مصرف داروهای ضد افسردگی و همچنین داروی پروپارانولول(ایندرال) می توانند سبب کاهش تولید کوآنزیم کیوتن شوند، بنابراین مصرف مکملهای کوآنزیم کیوتن به همراه این داروها می تواند سودمند باشد.

• اجتناب از مصرف همزمان کوآنزیم کیوتن با داروی ضد انعقاد وارفارین

• داروهای کاهش دهنده چربی خون مانند آتروواستاتین، پراواستاتین و لوواستاتین می توانند سبب کاهش میزان کوآنزیم کیوتن در بدن شوند. بنابراین مصرف مکمل همراه این داروها می تواند مفید واقع شود.

مکمل کوآنزیم Q10 موجب کاهش فشار خون شده و در سلامت ما تاثیر میگذارند . همچنین مکمل کوآنزیم Q10 موجب سلامت قلب و عروق خواهد شد. برای جوانسازی پوست بدن و صورت فوق العاده است و از ان کرم های زیادی تهیه شده تا پوست ما جوان تر شده و چین و چروک ما کاهش یابد.

در این بخش از اسان طب اطلاعاتی را درباره مکمل کوآنزیم Q10 تقدیمتان کردیم . امیدواریم از مطالعه این مطلب بهره کافی را برده باشید. فقط یادتان باشد زیاده روی در مصرف مکمل کوآنزیم Q10 مانند هر چیز دیگری خطرناک است.