درمان و پیشگیری از آفتاب سوختگی (Sunburn)
پیشگیری از آفتاب سوختگی روشهای مختلفی دارد. یک روش استفاده از عینک آفتابی برای پیشگیری از آفتاب سوختگی دور چشم و سلامت چشم است. روش دیگر استفاده از کرم های ضد آفتاب اصل است. در ارتباط با آفتاب سوختگی و علائم آفتاب سوختگی بهتر است قبل از هرچیز به مفهومی تحت عنوان حداقل دوز سرخی زا (MED یا Minimum Erythema Dose) اشاره کرد. MED به حداقل میزان انرژی اطلاق می شود که برای ایجاد سرخی قابل رؤیت پوست مورد نیاز است.
پیشگیری از آفتاب سوختگی
آفتاب سوختگی در واقع واکنش طبیعی پوست انسان به مقادیر بالای MED می باشد. اولین پاسخ پوست در این واکنش، سرخ شدن پوست است که در مراحل بعدی علائم آفتاب سوختگی به صورت سوزش و در موارد شدیدتر تاول، تورم دستها و پاها و صورت، لرز، تب، بی اشتهائی، شوک و حتی احساس در شرف مرگ بودن در فرد به وجود می آید.آفتاب سوختگی – پوست قرمز، دردناک و گرم – معمولاً در عرض چند ساعت پس از مواجهه بیش از حد در برابر اشعه ماوراءبنفش (UV) نور خورشید و یا منابع مصنوعی مثل لامپ های آفتابی اتفاق می افتد. افتاب سوختگی طی چندین روز بهبود می یابد.
قرار گرفتن مکرر در معرض نور شدید آفتاب که منجر به آفتاب سوختگی می شود، خطر ابتلا به آسیب پوستی و بیماری های خاص را افزایش می دهد. نشانه های آن شامل خشک و چروکیده شدن پوست، لکه های تیره، نقاط زبر پوستی و سرطان پوست مانند ملانوم می باشد.
علائم و نشانه های آفتاب سوختگی عبارتند از :
– قرمزی پوست
– پوست گرم
– درد، خارش و حساسیت به لمس
– تورم
– تاول های کوچک پر از مایع
– سر درد، تب، لرز و خستگی شدید درصورت آفتاب سوختگی شدید
هر قسمتی از بدن که در معرض نور قرار گیرد – اعم از لاله گوش، پوست سر و لب – می تواند بسوزد. حتی اندام هایی که پوشانده می شوند (در صورت نازک بودن پوشش و عبور ماوراءبنفش از آن) نیز می توانند بسوزند. همچنین چشم ها که به نور UV خورشید بسیار حساس هستند، امکان دارد دچار آفتاب سوختگی شوند. از علائم آفتاب سوختگی چشم ها می توان احساس درد و وجود شن در چشم را نام برد.
علائم و نشانه های آفتاب سوختگی معمولاً در عرض چند ساعت پس از قرار گرفتن در معرض نور خورشید بروز می کنند. اما ممکن است یک روز یا بیشتر طول بکشد تا میزان گستردگی کامل آفتاب سوختگی مشخص شود.
در عرض چند روز، بدن شما شروع به “لایه برداری” لایه سطحی پوست آسیب دیده به منظور التیام می نماید. پس از لایه برداری، ممکن است پوست تان به طور موقت رنگ و ظاهر نامظمی داشته باشد. افتاب سوختگی شدید پس از چندین روز یا مدت زمان بیشتر بهبود می یابد.
علت آفتاب سوختگی چیست؟
قرار گرفتن بیش از اندازه در برابر اشعه فرا بنفش منجر به آفتاب سوختگی می شود. اشعه ماوراءبنفش A و اشعه ماوراءبنفش B دو نوع تابش مسئول آفتاب سوختگی هستند. لامپ های آفتابی و دستگاه های برنزه کننده نیز با تولید UV می توانند باعث آفتاب سوختگی شوند.
ملانین رنگدانه تیره در لایه بیرونی پوست (اپیدرم) است که به پوست شما رنگ طبیعی می دهد. وقتی که در مقابل اشعه UV قرار می گیرید، بدن شما از طریق افزایش تولید ملانین از خود محافظت می کند. ملانین اضافی رنگ قهوه ای مایل به زرد ایجاد می کند.
قهوه ای شدن پوست بدن در اثر آفتاب، روش دفاعی بدن برای جلوگیری از سوختگی و سایر آسیب های پوستی است. مقدار ملانین تولید شده به صورت ژنتیکی معین می شود. در بسیاری از مردم ملانین به اندازه کافی برای محافظت از پوست تولید نمی شود. در نهایت، اشعه UV باعث سوختگی، درد، قرمزی و تورم پوست می شود.
آفتاب سوختگی حتی در روزهای سرد، مه آلود و ابری نیز اتفاق می افتد. حدود 80 درصد از اشعه UV از ابرها عبور می کند. برف، یخ، شن، آب و سطوح دیگر می توانند اشعه UV را منعکس کرده و به شدت تابش مستقیم باعث سوختگی شوند.
عوارض آفتاب سوختگی
قرار گرفتن بیش از حد در آفتاب علاوه بر آفتاب سوختگی، احتمال سایر آسیب های پوستی و برخی بیماری های خاص را افزایش می دهد. از این موارد می توان عفونت، پیری زودرس پوست و سرطان پوست را نام برد.
شما میتوانید عوامل تشدید کننده سرطان پوست را در اینجا ( عوامل سرطان پوست ) مطالعه کنید.
عفونت
تاول باز شما را مستعد ابتلا به عفونت باکتریایی می نماید. اگر متوجه علائم و نشانه های عفونت از قبیل درد، قرمزی، خارش و تورم تاول شدید، سریعاً با پزشک خود در میان بگذارید.
پیری زودرس پوست
قرار گرفتن در معرض آفتاب و آفتاب سوختگی های مکرر روند پیری پوست را تسریع می نماید.
غییرات پوستی ناشی از اشعه UV را photoaging می نامند. نتایج photoaging عبارتند از:
– تضعیف بافت همبند که باعث کاهش قدرت و کشش پوست می شود
– چین و چروک های عمیق
– پوست خشک و زبر
– رگه های قرمز روی گونه ها، بینی و گوش
– کک و مک، بیشتر روی صورت و شانه
– لکه های تیره روی صورت، پشت دست ها، بازوها، سینه و قسمت فوقانی پشت
ضایعات پیش سرطانی پوست
ضایعات پیش سرطانی پوست زبر و فلس مانند هستند، در مناطق آفتاب سوخته ایجاد می شوند. رنگ آن ها از سفید، صورتی، قهوه ای مایل به زرد تا قهوه ای متغیر است. معمولاً در مناطقی که در معرض آفتاب قرار می گیرند مثل سر، صورت، گردن و دست نمایان می شود. این لکه ها می توانند به سرطان پوست پیشرفت کنند.
سرطان پوست
بیش از حد قرار گرفتن در برابر خورشید، حتی بدون آفتاب سوختگی، خطر ابتلا به سرطان پوست مانند ملانوم را افزایش می دهد. این فرآیند به DNA سلول پوست آسیب می رساند. آفتاب سوختگی در دوران کودکی و نوجوانی ممکن است خطر ابتلا به ملانوم را در مراحل بعدی زندگی افزایش دهد.
سرطان پوست در بیشتر مناطق بدن مانند پوست سر، صورت، لب، گوش ها، گردن، قفسه سینه، بازوها، دست ها و پاها ایجاد می شود. سرطان پوست پا در زنان شایع تر از مردان است.
برخی از انواع سرطان پوست از یک لکه کوچک یا زخمی که به راحتی خونریزی کرده، بهبود یافته و دوباره عود می کند، شروع می شود. در اثر ملانوم خال های موجود ممکن است تغییر کند و یا خال های جدید و مشکوک بوجود بیاید. نوع بدخیم ملانوم در مناطقی که طولانی مدت در معرض آفتاب هستند، رخ می دهد. از یک نقطه مسطح قهوه ای مایل به زرد شروع می شود و به آرامی بزرگ تر و تیره تر می شود.
اگر متوجه تغییری در ظاهر و بافت پوست تان شدید فوراً به پزشک خود مراجعه نمایید.
آسیب چشمی
خورشید نیز می تواند باعث صدمه به چشم ها شود. اشعه UV بیش از حد به شبکیه، لنز و یا قرنیه آسیب می رساند. صدمه ای که نور خورشید به لنز وارد می کند، می تواند منجر به تیرگی آن (آب مروارید) شود. چشم آفتاب سوخته دردناک خواهد بود. آفتاب سوختگی قرنیه نیز “برف کوری (snow blindness)” نامیده می شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
سریعاً به پزشک مراحعه فرمایید، اگر آفتاب سوختگی تان:
– تبدیل به تاول شد و بخش بزرگی از بدن تان را پوشاند
– با تب بالا، سر دردر شدید، گیجی، تهوع و با لرز همراه شد
– با درمان های خانگی طی دو روز بهبود نیافت
همچنین اگر متوجه علائم و نشانه های عفونت شدید، با پزشک خود مشورت نمایید. این علائم عبارتند از:
– افزایش درد و حساسیت به لمس
– افزایش تورم
– خارج شدن چرک از تاول باز
– وجود رگه های قرمز در تاول باز
درمان آفتاب سوختگی
درمان آفتاب سوختگی منجر به بهبودی کامل پوست و یا جلوگیری از آسیب به آن نمی شود، اما می تواند درد، ورم و احساس ناراحتی ناشی از آن را کاهش دهد. اگر درمان های خانگی کمک نکردند و یا آفتاب سوختگی تان شدید باشد، پزشک داروهایی از قبیل موارد زیر را تجویز می نماید:
– مسکّن ها. مسکّن ها می توانند درد و ورم ناشی از آفتاب سوختگی را کنترل کنند، مخصوصاً اگر بلافاصله پس از مواجهه با نور خورشید از آن ها استفاده نمایید. ایبوپروفن یا ناپروکسن داروهایی رایج در این زمینه هستند. برخی از مسکّن ها نیز به شکل ژل موجود می باشند.
– داروهای کنترل کننده خارش. کورتیکواستروئیدهایی که بر روی پوست استعمال می شوند، در کنترل خارش موثر هستند. این داروها اغلب با مسکّن ها ترکیب شده اند.
راههای پیشگیری از آفتاب سوختگی
طبق راهنمایی های زیر می توانید به پیشگیری از آفتاب سوختگی حتی در روزهای سرد، ابری و مه آلود بپردازید. در اطراف آب، برف، یخ و شن و ماسه نیز احتیاط کنید زیرا آن ها منعکس کننده اشعه خورشید می باشند. علاوه بر این، اشعه UV در ارتفاعات بالا شدیدتر است.
– برای پیشگیری از آفتاب سوختگی از قرار گرفتن در معرض آفتاب بین ساعات 10 صبح تا 4 بعد از ظهر اجتناب کنید. طی این ساعات اشعه خورشید بسیار قوی بوده، پس سعی کنید در این زمان از خانه خارج نشوید. در صورت خروج زمان کمی را در آفتاب بمانید و تا حد امکان زیر سایه راه روید.
– برای پیشگیری از آفتاب سوختگی باید پوشش مناسب داشته باشید. لباس ضخیمی تن کنید که تمام بدن از جمله دست و پاها را بپوشاند. لباس های تیره رنگ محافظت بهتری را ارائه می دهند. همچنین استفاده از کلاه می تواند در این مورد به شما کمک کند.
– برای پیشگیری از آفتاب سوختگی از کرم های ضد آفتاب مکرراً استفاده نمایید. بدون توجه به نوع پوست تان، از کرم های ضد آفتاب وسیع لطیف با SPF 15 یا بیشتر بهره بگیرید. توصیه آکادمی درماتولوژی امریکا کرم های ضد آفتاب با SPF 30 یا بیشتر می باشد.
هر دو ساعت یک بار یا بیشتر – درصورت شنا کردن و یا تعریق- کرم ضد آفتاب خود را تجدید نمایید. اگر از کرم های دافع حشرات نیز استفاده می کنید، بهتر است که ضد آفتاب خود را قبل از آن استعمال نمایید. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها، ترکیب اینگونه کرم ها را با ضد آفتاب توصیه نمی کند.
ممکن است از کرم های ضد آفتاب برای کودکان نو پا یا نوزادان 6 ماهه یا بزرگتر نیز استفاده شود. اما آکادمی اطفال امریکا برای کودکان کوچکتر روش های دیگر محافظت اعم از سایه یا پوشش را پیشنهاد می کند.
– برای پیشگیری از آفتاب سوختگی از عینک آفتابی استفاده نمایید. با این کار به بهترین نحو از چشم هایتان در مقابل اشعه UV محافظت کرده اید. لنزهای تیره لزوماً بهتر نمی باشند. هنگام خرید عینک درجه محافظت UV آن را نیز حتما بررسی کنید. عینکی که مناسب صورت شما بوده و از تمام جهت چشم تان را پوشش می دهد، را انتخاب نمایید.
– انتظار نداشته باشید که برنزه شدن اولیه از شما محافظت کند. برخی از مردم می پندارند که برنزه کردن ابتدایی مانع آفتاب سوختگی می شود. درحالیکه مطالعات این فرضیه را رد می کنند. برنزه شدن روش خوبی برای محافظت از آفتاب نمی باشد. به علاوه، خطرات ناشی از برنزه شدن طولانی مدت بسیار مهم تر از مزایای اثبات نشده آن است.
در این بخش اطلاعاتی را درباره پیشگیری از آفتاب سوختگی و روشهای درمان آفتاب سوختگی تقدیم کردیم. یادتان باشد هر وقت قرار است در معرض افتاب قرار بگیرید حتما کرم ضد افتاب بزنید. سعی کنید در معرض تابش مستقیم افتاب نباشید. عینک دودی و کلاه افتابگیر را هم برای پیشگیری از آفتاب سوختگی فراموش نکنید.
