معرفی مهم ترین بیمارستان ها در تاریخ اسلام
در دوره اسلامی بیمارستان به عنوان مکانی برای معالجه، مراقبت و نگهداری از بیماران وجود داشت. در صدر اسلام در زمان پیامبر اکرم موضوع پرستاری مجروحین و بیماران امر مهمی محسوب می شده است. مثلا در سیره ابن هشام که از تواریخ معتبر دوره اسلامی است، احادیث و روایاتی نقل شده که به موجب آنها در جنگ خندق تیری به ورید اکهل سعد بن معاذ اصابت کرد. پیامبر امر فرمود او را در خیمه رفیده که یکی از زنان مسلمان که شغلش پرستاری و مراقبت از مجروحین بود بگذارند تا تحت معالجه قرار گیرد. این خیمه در مسجد بر پا شده بود و تقریبا می توان آن را اولین بیمارستان اسلامی نامید. در ادامه ما شما را با مهم ترین بیمارستان ها در تاریخ اسلام آشنا می کنیم.
لغت بیمارستان و مارستان یک واژه فارسی به معنی جایی که در آنجا بیماران را نگهداری و مراقبت کنند، می باشد. در زبان عربی و در میان اطبای اسلامی استفاده از دارالشفا و مستشفی به مراتب شایعتر بوده است. لغت بیمارستان و مارستان در ابتدا به معنی مریضخانه بوده است. در قرن های بعد که مریضخانه ها ویران شده و بیماران از آنها بیرون رفتند و فقط دیوانگان به واسطه نداشتن جا در آن باقی ماندند، به تدریج کلمه مارستان به دارالمجانین مبدل گردید.
مهم ترین بیمارستان ها در تاریخ اسلام
بیمارستان رشید:منصور خلیفه عباسی پزشکانی را از جندی شاپور به بغداد آورد اما بیمارستانی در این شهر ایجاد نکرد، لیکن نوانخانه ای برای پیران و کوران دایر نمود. هارون الرشید چون مهارت پزشکان جندی شاپور مقیم بغداد را دید، به پزشک خود جبرئیل بن بختیشوع دستور داد بیمارستانی نظیر جندی شاپور در بغداد تاسیس کند. در آن دوران رییس بیمارستان جندی شاپور یک پزشک هندی به نام دهشتگ بود. هارون الرشید از وی خواست تا ریاست بیمارستان بغداد را بر عهده بگیرد ولی دهشتگ آن را نپذیرفت و ماسویه را برای آن کار معرفی کرد و پس از ماسویه، یوحنا رییس یکی از بهترین بیمارستان ها در تاریخ اسلام شد.
بیمارستان برمکیان: برمکیان یا برامکه یکی از خانواده های ایرانی هستند که نخستین وزیران معتبر خلفای عباسی را تشکیل می دادند. برمکیان باسعه صدر و بدون تنگ نظری، علمای هر مذهبی را مورد حمایت خود قرار می دادند. از میان این علما، پزشکان مسیحی بیشترین تاثیر را بر روی خلیفه عباسی منصور گذاشتند و وی به آنها سالی 5 میلیون درهم حقوق و جایزه می داد. برمکیان با مشاوره دادن به منصور، وی را ترغیب کردند تا در بغداد بیمارستانی تاسیس کند و اجاز بدهد تا پزشکان مسیحی در آن به طبابت بپردازند. ریاست این بیمارستان به عهده یک پزشک هندی به اسم ابن دهن بود.
بیمارستان سیده: این بیمارستان به وسیله مادر مقتدر عباسی به نام مسما به شغب که کنیز معتضد عباسی بود و به سیده معروف است به سال 306 هجری قمری در بازار یحیی واقع در کنار رودخانه دجله تاسیس گردید. اطبا بیمارستان مزبور ابوسیعد سنان بن ثابت و عده ای دیگر بودند و مخارج آن سالانه به هفت هزار دینار می رسید. بنابر نوشته تاریخ طب در ایران این بیمارستان در تاریخ اول محرم سال 306 هجری قمری افتتاح شد و ریاستش را ابوسعید سنان بن ثابت بر عهده داشت. سیده در سال 331 هجری قمری فوت کرد. بیمارستان سیده تا این تاریخ فعالیت داشت و بعد از مرگ وی بتدریج از وضع سابق بیرون آوده تا آنکه پس از ورود سلجوقیان اثری از آن دیده نمی شد.
بیمارستان مزالدوله دیلمی: احمد بن بویه در سال 320 هجری قمری به حکومت رسید و در سال 334 هجری قمری بغداد مرکز خلافت عباسیان را به تصرف خود درآورد. در آن موقع مستکفی خلیفه بود. خلیفه او را معزالدوله لقب داد و از آن تاریخ به بعد خلفای عباسی از هر جهت مطیع سلاطین آل بویه بودند. معزالدوله مذهب شیعی داشت و تا سال 356 هجری قمری حکومت کرد. به همت این پادشاه دیلمی در سال 355 هجری قمری ساختن بیمارستان معزالدوله دیلمی آغاز گردید، اما خود ایشان قبل از اتمام رسیدن بیمارستان در گذشتند و نتوانستند یکی از بهترین بیمارستان ها در تاریخ اسلام را مشاهده کنند.
بیمارستان فارقی: این بیمارستان از بناهای نصیرالدوله برن مروان حاکم دیار بکر بود؛ وی آن را در زمان خلافت القائم بامرالله بیست و ششمین خلیفه عباسی در میافارقین دیار بکر ساخت. در باب انگیزه ساختن این بیمارستان توسط نصیر الدوله نوشته اند: دختر نصیر الدوله به بیماری سختی مبتلا گردید. نصیر الدوله قسم یاد کرد اگر دخترش شفا یابد به وزن او پول صدقه بدهد. چون زاهد العلما دخترش را درمان کرد و شفا یافت به نصیر الدوله تذکر داد که به جای صدقه بیمارستانی بنا کند که جمیع مردم از ان بهره مند گردند. از این رو نصیر الدوله اموال زیادی برای ساختن بیمارستان خرج و موقوفاتی بر آن معین کرد. در این بیمارستان جمیع اسباب و لوازم مایحتاج یک بیمارستان کامل وجود داشت و از این رو آن را یکی از مجهز ترین بیمارستان ها در تاریخ اسلام می دانند.
منبع: https://mag.asanteb.com
