اهمیت بالای آزمایش میزان کورتیزول در خون
اندازه‌گیری میزان کورتیزول توسط یک نمونه خون انجام می‌گیرد. کورتیزول یک هورمون استروئیدی است که در پاسخ به استرس نقش حیاتی دارد. این هورمون توسط غده فوق کلیه که در بالای کلیه قرار دارد، ترشح می‌شود. اگر نتایج آزمایش نشان دهد که سطوح کورتیزول خارج از محدوده استاندارد است، احتمال طیف وسیعی از بیماری‌ها از جمله بیماری آدیسون و سندرم کوشینگ وجود دارد. این روش نسبتا ساده است، بنابراین معمولا منجر به عوارض جانبی مهمی نخواهد شد.
توضیحی در رابطه با هورمون کورتیزول
به گزارش مجله پزشکی آسان طب کورتیزول یک هورمون است که به چندین توابع بدن از جمله مبارزه با استرس کمک می‌کند و زمانی که فرد متوجه در معرض خطر قرار گرفتن آن‌ها شود، مغز یک ماده شیمیایی بسیار قدرتمند به نام هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک آزاد می‌کند. این هورمون باعث می‌شود که غده آدرنال، کورتیزول و آدرنالین را آزاد سازد. بدن از کورتیزول برای متوقف کردن هر فرآیند فیزیکی غیرضروری استفاده می‌کند که شامل فرآیندهای رشد و عملکرد سیستم ایمنی بدن می‌باشد، از این رو فرد برای مقابله با تهدید‌های بالقوه به شدت قدرت و انرژی به دست آورده و ترشح این هورمون حتی ممکن است موجب برانگیختگی احساسی نیز شود. توجه داشته باشید که کورتیزول، سطح قند خون و مقاومت انسولین را افزایش خواهد داد. در نهایت این هورمون از چندین سیستم مختلف در بدن پشتیبانی می‌کند که در این قسمت به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
- سیستم عصبی
- سیستم ایمنی بدن
- دستگاه گوارش
- سیستم اسکلتی
- سیستم گردش خون
- تجزیه پروتئین‌ها، چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها
دلیل انجام آزمایش کورتیزول
این آزمایش برای بررسی اینکه میزان تولید کورتیزول شما بیش از حد بالا یا پایین باشد مورد استفاده قرار می‌گیرد. همانطور که گفته شد بیماری‌های خاصی وجود دارند که بر میزان کورتیزول تاثیر گذاشته و سبب تولید غده فوق کلیه می‌شوند. این آزمایش برای تشخیص بیماری‌های احتمالی و به عنوان راهی برای ارزیابی عملکرد غده فوق کلیه و هیپوفیز انجام می‌گیرد. اگر افراد دارای علائم مربوط به بیماری آدیسون یا سندرم کوشینگ باشند، ممکن است به آزمایش کورتیزول نیاز داشته باشند. علائم بیماری آدیسون عبارتند از:
- خستگی
- ضعف عضلانی
- درد شکم
- تیرگی قسمت‌هایی از پوست
- فشار خون پایین
- تهوع و استفراغ
- اسهال
علائم سندرم کوشینگ نیز در این قسمت آورده شده است که به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
- چاقی
- فشار خون بالا
- قند خون بالا
- ضعف عضلانی
- کبودی پوست
یکی دیگر از عواملی که ممکن است نیاز به آزمایش کورتیزول داشته باشد، غدد آدرنال بوده که در زیر به علائم آن می‌پردازیم:
- فشار خون بسیار پایین
- اسهال شدید
- استفراغ شدید
- کم آبی
- درد ناگهانی و شدید در شکم، کمر و پاها
- گیجی
- از دست دادن هوشیاری
چگونگی انجام این آزمایش
همانطور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم، برای اندازه گیری سطح کورتیزول از نمونه خون استفاده می‌شود که اغلب آن‌ها با استفاده از فرآیندهای قید شده زیر جمع‌آوری می‌گردند:
1. استفاده از نوار الاستیک در اطراف بازو زیرا جریان خون را متوقف کرده و سبب می‌شود که رگ‌ها در بازو بیشتر قابل مشاهده باشند تا سوزن به راحتی وارد شود.
2. از الکل در ناحیه ورود سوزن به منظور پاکسازی پوست استفاده می‌گردد.
3. سوزن به داخل رگ وارد می‌شود، در این لحظه فرد ممکن است احساس درد ناخوشایندی را تجربه کند.
4. خون فرد در لوله‌ای که به سوزن متصل است وارد می‌شود و گاهی ممکن است بیش از یک لوله نیاز باشد.
5. باند الاستیک بعد از نمونه برداری از روی دست برداشته خواهد شد.
6. به محض خارج شدن سوزن از پوست، پنبه یا گاز پانسمان در محل تزریق سوزن قرار می‌گیرد.
7. بر روی پنبه یا گاز فشار اعمال گشته و برای محافظت از آن‌ها باند استفاده می‌شود.
خطرات مربوط به آزمایش کورتیزول
گرفتن نمونه خون ممکن است باعث کبودی در محل تزریق سوزن شود و در موارد نادر می‌تواند باعث ایجاد عوامل زیر گردد:
- خونریزی بیش از حد
- تجمع خون در زیر پوست
- سرگیجه یا غش
- عفونت
زمان مناسب برای انجام آزمایش و تفسیر نتیجه
سطح کورتیزول در طول روز متفاوت است اما معمولا در صبح به بالاترین حد خود خواهد رسید، به همین دلیل توصیه برخی پزشکان این است که انجام آزمایش در صبح انجام گیرد. زمانی که تکنسین آزمایش سطح کورتیزول را بین ساعت 6 تا 8 بعدظهر انجام می‌دهد، نتیجه آن در یک فرد سالم باید تقریبا بین 10 تا 20 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد. در نظر داشته باشید که میزان این هورمون گاهی اوقات در شرایط نامبرده شده زیر افزایش خواهد یافت:
- داروهای حاوی استروژن
- گلوکوکورتیکوئیدها مصنوعی مانند پردنیزون
- دوران بارداری
استرس فیزیکی و عاطفی نیز می‌تواند موجب افزایش سطح کورتیزول شود و ممکن است بیماری‌های خاصی را ایجاد نماید. در نظر داشته باشید که اگر میزان این هورمون بالاتر از حد معمول باشد ممکن است عوامل زیر به وجود آیند:
√ غده هیپوفیز به علت تومور یا رشد زیاد، بیش از حد هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک آزاد می‌کند.
√ وجود تومور در غده آدرنال منجر به تولید بیش از حد کورتیزول می‌گردد.
√ وجود احتمالی تومور دیگر در بدن که موجب دخالت در تولید هورمون کورتیزول خواهد شد.
در موارد زیر نیز ممکن است سطح کورتیزول کاهش یابد:
- داروهای حاوی آندروژن
- فنی‌توئین
- هیپوفونکسیون؛ وضعیتی است که غده هیپوفیز غده فوق کلیه را برای تولید کورتیزول تحریک نمی‌کند.
در نظر داشته باشید که اگر سطح کورتیزول پایین‌تر از حد طبیعی خود قرار بگیرد، ممکن است عامل قید شده زیر را در پی داشته باشد:
√ ابتلا به بیماری آدیسون؛ وقتی که تولید غده فوق کلیه توسط کورتیزول خیلی پایین باشد، رخ خواهد داد.
مروری کوتاه بر مقاله هورمون کوتیزول
آزمایش سطح کورتیزول توسط یک نمونه گیری خون برای نشان دادن سطح این هورمون انجام می‌گیرد. کورتیزول در حقیقت یک هومون استروئیدی بوده که توسط غده فوق کلیه ترشح می‌شود و در پاسخ به استرس نقش حیاتی دارد. در صورتی که پزشک این آزمایش را انجام دهد، به احتمال قوی در حال تلاش برای تشخیص یک اختلال خاص می‌باشد. پزشک در رابطه با نتیجه آزمایش با فرد صحبت کرده و در صورت پایین یا بالا بودن سطح این هورمون، احتمال دارد برای تکرار تشخیص نیاز به آزمایشات بیشتری داشته باشد. بهتر است بدانید که اغلب افراد عوارض جانبی قابل توجهی از این آزمایش ندارند و می‌توانند با آسایش تمامی فعالیت‌های روزمره خود را به حالت عادی ادامه دهند.
منبع: https://mag.asanteb.com
