مننژیت باکتریال و نحوه تشخیص

مننژیت باکتریال یکی از بیماری های مهم است که باید سریعا علت آن تشخیص داده شده و درمان شود. برای تشخیص مننژیت و به ویژه تعیین نوع آن پونکسیون مایع نخاع ضروری است . باید دانست که با انجام ندادن پونکسیون مواردی از مننژیت تشخیص داده نشده و اقدام درمانی صحیح نیز به عمل نخواهد آمد . کاهش قند مایع نخاع از نشانه های مشخص مننژیت حاد باکتریال است . در این بخش درباره مننژیت باکتریال و نحوه تشخیص اطلاعاتی را تقدیم می کنیم.

تشخیص مننژیت باکتریال

پونکسیون مایع مغزی نخاعی در هیچ یک از مننژیت ها ممنوعیت ندارد و تنها موردیکه باید در نظر باشد عفونتی است که در مسیر سوزن پونکسیون قرار گرفته باشد و در این موارد هم می توان در صورت لزوم پونکسیون را از محل دیگری انجام داد . در مننژیت باکتریال حاد معمولا آدم پاپی پیدا نمی شود و فشار داخل مغز در حدی نیست که پونکسیون خطرناک باشد ، ولی چنانچه در تشخیص بیماری ، تومور مغز و نخاع و یا زمینه خونریزی مطرح است باید احتیاط نمود و در صورتی که فرصت داشته و بتوان به سرعت از آزمایشهای دیگر برای روشن شدن این موارد استفاده نمود صلاح است پونکسیون را به تاخیر انداخت . در مجموع از آنجا که مننژیت باکتریال حاد از فوریت های پزشکی است و کوچکترین تاخیری در تشخیص و درمان جایز نیست با هر گونه شکی در مورد عفونت دستگاه عصبی مرکزی باید پونکسیون لومبر به عمل آید .

با توجه به اینکه ساک لومبز از مهره L1 تا S1 ادامه دارد ، بدین جهت پونکسیون لومبر را از هر کدام از فواصل بین این مهره ها می توان انجام داد . در افراد بالغ که لیگمانهای مهره ای کلسیفیه شده است از فاصله 1 تا 2 سانتی متری خط وسط سوزن را وارد و به طرف کانال نخاعی آن را هدایت کنند .

در صورتی که فشار مایع مغزی و نخاعی به طور ثابت بالا بوده و همراه تغییرات دیگر مایع نخاع ویا توام با علایم بالینی باشد ارزش و اهمیت پیدا می کند . در مننژیتها در اکثر موارد فشار بیش از 200 میلیمتر آب است . رنگ و منظره مایع نخاع را باید در نظر گرفت . افزایش تعداد لکوسیتها باعث تغییر رنگ خواهد شد ، به طوری که اگر تعداد آنها بین 200 تا 300 عدد در میلیمتر مکعب باشد مایع نخاع برنگ مه و اگر 500 عدد در میلیمتر مکعب باشد کدر کمرنگ و از 700 عدد بیشتر باشد مایع نخاع برنگ مه و اگر 500 عدد در میلی متر مکعب باشد ، کدر کمرنگ و از 700 عدد بیشتر کدورت مشخص خواهد داشت . همچنین اگر گلبول سرخ لیز نشده به تعداد 400 تا 500 عدد ویا باکتری به تعداد 10 به توان 7 در میلی لیتر مایع نخاع وجود داشته باشد سبب کدورت رنگ آن می گردد . گزانتوکروم بودن مایع نخاع به علت لیز گلبول سرخ است و معمولا وقتی بیش از چهار ساعت گلبول در مایع نخاع باشد لیز خواهد شد .

پروتئین بیش از 200 میلی گرم درصد میلی لیتر سبب تغییررنگ مایع نخاع به صورت زرد کمرنگ می شود . معلق بودن 300 تا 400 گلبول سرخ در میلیمتر مکعب مایع نخاع علاوه بر کدورت ، مایع را گزانتوکروم می کند که بعد از سانتریفوژ منظره گزانتوکروم از بین خواهد رفت وقسمت بالای ته نشین را می توان برای آزمایش های مورد نظر فرستاد . یرقان نیز سبب گزانتوکروم شدن مایع نخاع می گردد .

تشخیص مننژیت باکتریال سلول مایع نخاع

در مننژیت باکتریال حاد تعداد سلولها ممکن است به بیش از پنجاه هزار در میلی متر مکعب برسد . لااقل در دوسوم موارد مننژیتها تعداد سلولها بیش از هزار واکثر آنها پولی نوکلئر است . اگر در اولین پونکسیون تعداد پولی نوکلئر مایع نخاع کمتر از 70 درصد باشد تشخیص مننژیت باکتریال مشکوک است و حتی در صورت کاربرد آنتی بیوتیک باز هم نباید در مننژیت باکتریال تعداد پولی وکلئر کمتر از 70 درصد سلولها باشد . به گزارش آسان طب در شروع مننژیت و در انواع بسیار خطرناک وبرق آسای آن ممکن است تعداد گلبول سفید 3 تا 4 عدد در میلیمتر مکعب باشد و سبب اشتباه در تشخیص گردد ولی در این موارد اولا تغییرات شیمیایی مایع نخاع وجود دارد و ثانیا نتیجه رنگ آمیزی لام تهیه شده از مایع نخاع اکثرا از نظر میکروب مثبت است.

تشخیص مننژیت باکتریال قند مایع نخاع

کاهش قند مایع نخاع از نشانه های مشخص مننژیت حاد باکتریال است . به طور طبیعی میزان قند مایع نخاع بیش از 60 درصد میزان قند خون در همان زمان است و اگر کمتر از چهل درصد قند خون باشد ، آنرا باید کم تلقی کرد . در صورتی که گلبولهای قرمز و سفید در مایع نخاع وجود داشته باشد ممکن است قند مایع نخاع کاهش یابد . حتی اگر تمام سلول های مایع نخاع را خارج کنند باز هم اندازه گیری قند در مایع نخاعی که مدتی مانده باشد فاقد ارزش است .زیرا در حرارت اطاق در هر ساعت 3 تا 4 میلی گرم درصد از قند مایع نخاع کم می شود وبا قرار دادن نمونه در یخچال این کاهش به تاخیر می افتد .

تشخیص مننژیت باکتریال پروتئین مایع نخاع

تقریبا در تمام مننژیت ها پروتئین افزایش یافته و بیش از 50 میلی گرم درصد است . مقدار پروتئین با شدت بیماری در ارتباط است . اگر با درمان میزان سلول وقند مایع نخاع طبیعی شود ولی پروتئین بالا بماند باید به عوارضی مانند بلوکاژ توجه نمود . اگر تعداد زیادی گلبول سرخ در مایع نخاع لیز شود سبب افزایش پروتئین خواهد شد به طوری که در مقابل هر هزار گلبول سرخ در مایع نخاع لیز شود سبب افزایش پروتئین خواهد شد . به طوری که در مقابل هر هزار گلبول سرخ یک میلی گرم درصد پروتئین افزایش می یابد .

مننژیت باکتریال حاد