زندگی با طعم نابینایی و چشمانی خاموش

چشم یکی از بخش‌های بسیار مهم بدن می‌باشد که با دقت و با استفاده از قطعات ظریف ساخته شده و شامل عنبیه، قرنیه، لنز، شبکیه و بسیاری موارد دیگر است که همه آنها نقش مهمی در ترویج بینایی مناسب بازی می‌کنند. چشمان و مغز باید هماهنگ با یکدیگر باشند تا بتوانید ببینید، آسیب دیدن هر یک از این بخش‌ها می‌تواند باعث نابینایی جزئی یا کامل یا سایر نگرانی‌های بصری شود. نابینایی به 2 بخش تقسیم می‌شود: نابینایی به صورت اکتسابی و نابینایی مادرزادی. در اختلالات بینایی و یا هر بیماری دیگر، پیشگیری بسیار بهتر از درمان است بنابراین ما ابتدا پیشگیری از نابینایی را برای شما شرح می‌دهیم سپس در صورت ابتلا به نابینایی به شرح بیماری و درمان آن می‌پردازیم. ذکر این نکته قابل توجه است که بسیاری از افراد نابینا در زمینه‌های مختلف از جمله موسیقی، هنر و حتی ورزش کارهای شگفت‌انگیزی انجام داده‌اند.

پیشگیری از نابینایی

ابتدا مطالب بحث شده در ادامه‌ی مقاله را به صورت خلاصه بیان می‌کنیم سپس به پیشگیری از نابینایی و شرح موارد ذیل می‌پردازیم:

1. کاهش دید یا نابینایی ناگهانی
2. کوری یا نابینایی در کودکان
3. اختلالات بینایی در ام اس
4. درمان اختلالات چشمی و نابینایی

همانطور که در مقدمه این مقاله ذکر شد در هر بیماری مخصوصا نابینایی تا جایی که می‌شود پیشگیری کنید به عنوان مثال اگر یکی از والدین نابینا هستند و یا مشکلات چشمی حاد دارند در این صورت برای بارداری باید با پزشک مشورت کنید. در ادامه به ذکر روش‌هایی جهت پیشگیری از نابینایی و بهبود بینایی می‌پردازیم:

• نقش تغذیه در تقویت چشم: مواردی مانند زردچوبه، هویج، اسفناج و کلم بروکلی در تقویت بینایی موثر می‌باشند، همچنین سعی کنید هفته‌ای 2 بار ماهی مصرف کنید، آب به اندازه کافی بنوشید، مصرف امگا3 را در تغذیه خود فراموش نکنید. از مغزیجاتی مانند بادام، گردو، پسته، فندق و … استفاده کنید.

• ویتامین A و بتا کاروتن: از آنجا که ویتامین A به حفاظت از سطح چشم (قرنیه) کمک می‌کند، برای بینایی ضروری است. مطالعات نشان می‌دهد قطره‌های چشم حاوی ویتامین A برای درمان چشم‌های خشک موثر می‌باشد، همچنین مواد غذایی که ویتامین A و بتاکاروتن دارند می‌توانید استفاده کنید.

• سطح کلسترول بالا، فشار خون بالا و دیابت را با رژیم غذایی سالم و دارو درمان کنید.

• اگر سیگار می‌کشید سعی کنید ترک کنید در مورد روش‌های ترک سیگار با پزشک خود مشورت کنید.

• خوابیدن: خواب خوب اجازه می‌دهد که بدن شما استراحت کافی داشته و چشمان شما را از فشار و نورهای روشن تسکین می‌دهد.

• استرس خود را مدیریت کرده و از آن بکاهید، همچنین مصرف الکل را محدود کنید.

• میلیون‌ها نفر در جهان وجود دارند که توسط آب مروارید و آب سیاه نابینا شده‌اند. تشخیص زودهنگام در این نوع بیماران و جراحی می‌تواند باعث بهبود آن‌ها شده و از نابینایی پیشگیری شود.

تمرین برای استراحت چشم

♦ ابتدا تا 3 تا 5 ثانیه به سمت راست خود نگاه کنید سپس تا جایی که می‌توانید برای 3 تا 5 ثانیه دیگر، به سمت چپ نگاه کنید. استراحت برای چند ثانیه و تکرار کنید.

♦ چشمان خود را در جهت عقربه‌های ساعت بچرخانید و سپس در خلاف جهت عقربه‌های ساعت حرکت دهید استراحت برای چند ثانیه و چندین بار تکرار کنید. حداقل 3 ثانیه طول می‌کشد تا چشم خود را به یک دایره کامل رول کنید.

♦ یک قلم بردارید و آن را در پیشانی خود نگه دارید، به نوک قلم برای 3 تا 5 ثانیه تمرکز کنید و سپس تمرکز خود را به یک شی دیگر ببرید.

کاهش دید یا نابینایی ناگهانی

نابینایی ناتوانی در دیدن هر چیزی، حتی نور است. شما ممکن است بینایی محدود یا ناتوانی در تشخیص شکل اشیاء داشته باشید اما کور کامل به این معنی است که شما اصلا نمی‌توانید ببینید و در تاریکی کامل هستید. چشمان ما نه تنها پنجره‌های روح ما هستند، بلکه به ما کمک می‌کنند که جهان را ببینیم و درک کنیم.

از دست دادن ناگهانی بینایی می‌تواند علامت یک بیماری جدی باشد. تشخیص و درمان اولیه می‌تواند به نجات چشم کمک کند، این بیماری می‌تواند در یک یا هر دو چشم اتفاق بیفتد و از دست دادن دید می‌تواند جزئی یا کامل باشد. نابینایی ناگهانی ممکن است تنها یک زمان کوتاه، مانند چند ثانیه، چند دقیقه یا ساعت طول بکشد. با این حال به طور بالقوه می‌تواند دائمی باشد به خصوص اگر به سرعت درمان نشود. بنابراین اگر ناگهان توانایی دیدن را از دست دادید باید بلافاصله نزد متخصص چشم بروید.

علت نابینایی یا کاهش دید ناگهانی

√ جداشدگی شبکیه: مراقبت‌های فوری ممکن است لازم باشد. جدا شدن شبکیه هنگامی رخ می‌دهد که شبکیه از پشت چشم شما جدا شود، این یک اورژانس پزشکی است که باعث از دست رفتن کامل یا جزئی بینایی می‌شود.

√ سکته چشمی: بله درست است چشم هم ممکن است سکته کند! این سکته گاهی نابینایی ناگهانی را به دنبال دارد. این اصطلاح را متخصصان چشم برای اینکه بیماران بهتر متوجه بیماری خود شوند به کار می‌برند، فشارخون و کسترول بالا، دیابت، سیگار کشیدن عوامل شایعی هستند که باعث سکته چشمی می‌شوند. در صورتی که هر یک از این 3 بیماری چشمی را داشته باشید اصطلاح سکته چشمی به کار می‌رود: 1. انسداد شریان شبکیه 2. انسداد ورید مرکزی شبکیه 3. عصب بینایی آسیب دیده.

√ سکته مغزی: برخی بیماری‌های جدی پزشکی مانند سکته یا تومور مغزی می‌تواند باعث نابینایی ناگهانی شود. در حالیکه این علل بسیار نادر بوده اما با این وجود مهم است که در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. همچنین نابینایی ناگهانی می‌تواند نشان‌دهنده این هشدار باشد که در چند ساعت آینده ممکن است سکته مغزی رخ دهد.

√ ایسکمی: یکی از علت‌های نابینایی ناگهانی حمله ایسکمی می‌باشد، حملات ایسکمیک ( TIA ) مانند سکته مغزی بوده که یک دفعه خونرسانی به مغز متوقف می‌شود و اکسیژن رسانی به مغز را مختل می‌کند. در حد چند دقیقه بوده که با علائم چشمی مشخص می‌شود، عموما این نشانه‌ها موقتی بوده و برطرف می‌شوند. عوامل خطر عبارتند از: سیگار کشیدن، هیپرکلسترولمی و فشار خون بالا.

√ مواد شیمیایی: بسیاری از مواد شیمیایی مانند اسپره فلفل و یا حتی محصولات تمیزکننده می‌تواند باعث نابینایی ناگهانی شود.

√ دیابت کنترل نشده: رتینوپاتی دیابتی و دیابت کنترل نشده گاها باعث نابینایی می‌شود که عموما این نوع نابینایی در صورت عدم کنترل بیماری در طول زمان اتفاق می‌افتد اما چون فرد پیگیر بیماری خود نبوده احساس می‌کند یک دفعه نابینا شده است بنابراین به کنترل و درمان بیماری خود بکوشید. به دلیل اهمیت بحث، این موضوع در این قسمت آورده شده است.

√ دژنراسیون ماکولا: باعث نابینایی ناگهانی شده همچنین ممکن است به تدریج طرف را کور کند. بیماری ماکولا عموما با افزایش سن رخ می‌دهد.

√ آسیب به سر: این وضعیت یک اورژانس پزشکی است و مراقبت‌های فوری ممکن است لازم باشد. آسیب به سر شامل آسیب به مغز، جمجمه یا پوست سر شماست. تمام آسیب‌های سر باید به طور جدی درمان شده و توسط پزشک ارزیابی شوند.

کوری یا نابینایی در کودکان

نابینایی اغلب با پیشرفت سن رخ می‌دهد و نیمی از افراد نابینا معمولا بیش از 65 سال در نظر گرفته می‌شوند. با این حال تعداد قابل توجهی از افراد نابینا، کودکان یا جوانان هستند. داشتن یک کودک مبتلا به اختلال بینایی می‌تواند یک تجربه دشوار باشد، اما به عنوان یک پدر و مادر شما باید بسیار قوی باشید. متخصص اطفال در طول مدت کوتاهی پس از تولد، کودک شما را برای مشکلات چشمی بررسی خواهد کرد. 

چند روز پس از تولد، نوزاد باید در برابر نور واکنش نشان دهد، مشکلات بینایی کودکان عموما در هفته اول تولد مشخص می‌شود و والدین باید هوشیار باشند و در صورت هر گونه علائم غیرطبیعی سریعا به پزشک مراجعه کنند، در 6 هفتگی نوزاد باید نسبت به حضور والدین واکنش نشان دهد. حتی در صورتیکه مشکلی در نوزاد خود مشاهده نکردید چشم‌های کودک خود را در 6 ماهگی، 3 سالگی و هر دو سال بین 6 تا 18 سال، نزد متخصص چشم ببرید.

12 علت نابینایی در کودکان

شرایط زیر ممکن است باعث آسیب دیدگی یا نابینایی در نوزادان شود:

1. بیماری‌های ژنتیکی یا متابولیک ارثی: شایعترین علت نابینایی در کودکان ژنتیک می‌باشد و از طریق ارث منتقل شده است، در ازدواج‌های فامیلی در صورتیکه حتی یکی از والدین دچار مشکلات چشمی باشد باید آزمایش‌های ژنتیک را انجام دهند.

2. رتینوبلاستوما: سرطان نادر شبکیه است که ممکن است از والدین به فرزند منتقل شود. شبکیه درونی ترین لایه چشم است که در پشت چشم قرار دارد، نور و تصاویر مورد نیاز برای بینایی را دریافت می‌کند، این نوع اختلال بیشتر در کودکان زیر 5 سال رخ می‌دهد.

3. آمبلیوپیا Amblyopia، نوعی بیماری ارثی هست که به عنوان “چشم تنبل” نامیده می‌شود و شایعترین علت اختلال بینایی در کودکان است. در Amblyopia بینایی در یکی از چشم‌ها کاهش می‌یابد و چشم و مغز به درستی با یکدیگر کار نمی‌کنند. چشم، طبیعی به نظر می‌رسد اما به طور معمول استفاده نمی شود، زیرا مغز به چشم دیگر علاقمند است که در این مورد والدین نباید سهل انگاری کنند چون درمان آن در بزرگسالی مشکل است و گاهی منجر به نابینایی می‌شود.

4. استرابیسم شامل عدم تعادل در موقعیت دو چشم است. استابیسم می تواند چشم ها را به سمت متقاطع (esotropia) متصل کند و یا خارج شود (exotropia) که ناشی از عدم هماهنگی بین چشم است. در نتیجه، چشم‌ها در جهت‌های مختلف نگاه می‌کنند و به طور همزمان در یک نقطه تمرکز نمی‌کنند، در اغلب موارد استرابیسم در کودکان، علت ناشناخته‌ای دارد. در بیش از نیمی از این موارد، مشکل در زمان کوتاه پس از تولد وجود دارد (استرابیسم مادرزادی) و حل می‌شود اما اگر بیشتر از دو ماه این مشکل وجود داشت باید نوزادتان را نزد متخصص چشم ببرید.

5. نارسایی و وزن کم در نوزاد ممکن است اختلالات بینایی ایجاد کند، همچنین عفونت مادر در دوران بارداری و بیماری‌هایی مانند سرخچه، توکسوپلاسموز، سیتومگالوویروس، HIV و برخی از عفونت های منتقله از راه جنسی شامل هرپس، گونوره و کلامیدیا در مادر می‌تواند نوزاد را دچار اختلال بینایی و حتی نابینایی کند. توکسوپلاسموز نوعی بیماری انگلی است که در انسان ایجاد می‌شود که شایعترین راه مبتلا شدن به آن استفاده از گوشت نیمه پخته می‌باشد.

6. مشکلات سیستم عصبی مرکزی مانند تاخیر رشد، فلج مغزی، تشنج یا هیدروسفالی در کودک می‌تواند باعث نابینایی شود.

7. کمبود ویتامین b در دوران باردای: به مادران توصیه می‌شود در دوران بارداری میوه و سبزی کافی مصرف کنند.

8. شب کوری‌های مادرزادی: در این مورد نوزاد فقط شب‌ها نمی‌بیند و می‌تواند یکی از علت‌های نابینایی کودکان باشد.

9. آب سیاه و آب مروارید مادرزادی: در این بیماری مردمک چشم رو به سفیدی می‌رود که در این صورت باید نوزاد را نزد متخصص چشم ببرید. بنابراین به چشم‌های نوزاد تازه متولد شده دقت کنید. روش ترجیحی درمان آب مروارید در نوزادان، جراحی آنها است. پس از جراحی، کودک باید لنزهای تماسی را جایگزین لنز طبیعی چشم کند.

10. رتینوپاتی زودرس (ROP): یک مشکل چشم است که عمدتا در نوزادان متولد شده قبل از 31 هفته بارداری رخ می‌دهد. حدود 90 درصد از همه نوزادان با ROP در رده ملایم قرار دارند و به درمان نیاز ندارند. با این حال، نوزادان مبتلا به بیماری‌های شدیدتر ممکن است دچار اختلال بینایی یا حتی نابینایی شوند.

11. کمبود ویتامین A: هر چند کمبود ویتامین A باعث نابینایی می‌شود اما چون پزشک به اطفال این نوع ویتامین را تجویز می‌کند و همچنین مادر از طریق میوه و سبزی ویتامین A را دریافت می‌کند بنابراین نابینایی به علت کمبود ویتامین A کاهش یافته و نادر است.

12. بنابر توصیه مجله پزشکی آسان طب در صورت عفونت چشم نوزاد و یا ضربه به چشم او، فورا نوزاد خود را نزد متخصص چشم ببرید. والدین گرامی باید سعی کنند فرزندشان را در معرض وسایل خطرناک، نوک تیز و همچنین محیط های آلوده قرار ندهند.

اختلالات بینایی در ام اس

در اغلب موارد مشکلات بینایی جزء اولین علائم ام اس می‌باشد، اختلالات بینایی برای افراد مبتلا به MS بسیار رایج است. در افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس (MS) اختلالات بینایی مانند دوبینی (دیپلوپیا Diplopia)، تاری دید یا درد چشم ممکن است رخ دهد که این اختلال یکی از چشم‌ها یا هر دو را ممکن است تحت تاثیر قرار دهد و گاهی اوقات در اندکی از موارد نابینایی در اثر حملات ام اس به وجود می آید که در طی چند روز بهبود می‌یابد و در واقع موقت می‌باشد. امید است حمله های چشمی در اینگونه افراد طی 6 ماه بهبود یابد. برخی دیگر از عوارض چشمی مرتبط با MS عبارتند از: نوریت اپتیک ( التهاب عصب بینایی )، نیستاگموس (حرکات غیر ارادی چشم ها).

در مقاله‌ای جداگانه در مورد بیماری ام اس به تفصیل بحث خواهیم کرد و در آن مقاله به اهمیت روحیه قوی و سبک زندگی شاد جهت کاهش علائم ام اس پرداخته و بهترین روش‌های پیشگیری و درمان را ارائه خواهیم داد.

تشخیص اختلالات بینایی و افراد در معرض خطر نابینایی

معاینه کامل چشم توسط یک متخصص اپتومتری، کمک می‌کند تا علت نابینایی یا کاهش دید شما را تعیین کند. پزشک چشم شما یک سری آزمایشاتی را انجام می دهد که وضوح دید شما، عملکرد ماهیچه‌های چشم و نحوه واکنش چشم به نور را مشخص می‌کند.

در مطالب ذکر شده علت‌های مختلف نابینایی را مورد بحث قرار دادیم که موارد زیر شیوع بیشتری دارد:

• افراد مبتلا به بیماری های چشم مانند دژنراسیون ماکولا، آب مروارید و گلوکوم ( آب سیاه )
• افراد مبتلا به دیابت ( رتینوپاتی دیابتی )
• افراد مبتلا به سکته مغزی
• نوزادان نارس

درمان اختلالات چشمی و نابینایی

درمان به علت نابینایی بستگی دارد، با توجه به علت، درمان فوری ممکن است بهبود بینایی را افزایش دهد و از نابینایی پیشگیری شود.

√ پیوند شبکیه مصنوعی در افرادی که نابینا و کور مطلق هستند طبق دستور پزشک می‌تواند در دستور کار قرار گیرد، این مورد یکی از پیشرفته‌ترین عمل‌های جراحی چشم می‌باشد که حدود 7 ساعت طول می‌کشد.

√ ژن تراپی یا ژن درمانی در برخی موارد می‌تواند نابینایی ارثی را درمان کند که در حال بررسی می‌باشد.

√ شبکیه یک بافت مهم در پشت چشم است که نور را حس می کند و اطلاعات بصری را به مغز می فرستد. بیماری های چشم مانند گلوکوم و دژنراسیون ماکولا با آسیب رساندن به سلول های شبکیه مشخص می‌شوند که در نهایت منجر به نابینایی می‌شوند. دانشمندان امیدوارند راهی برای جایگزینی یا حفظ سلولهای شبکیه آسیب دیده برای درمان پیدا کنند. در این خصوص سلول‌های بنیادی ممکن است مفید باشد.

√ قرنیه از روزنه جلوی چشم محافظت می‌کند و در صورت کدر شدن یا ایجاد لک باعث نابینایی می‌شود که در این صورت، پیوند قرنیه می‌تواند کارساز باشد.

در برخی موارد اختلال بینایی، یک یا بیشتر از موارد زیر می‌‎تواند به بهبود بینایی کمک کند:

• عینک آفتابی
• لنزهای تماسی
• عمل جراحی مانند جراحی آب مروارید، آب سیاه و …
• دارو

اگر شما کاهش دید دارید که بهبود نمی‌یابد، پزشک به شما راهنمایی می‌کند که چگونه با بینایی محدود عمل کنید. برای مثال، می توانید از یک ذره بین برای خواندن، افزایش اندازه متن در رایانه و از کتاب‌های صوتی استفاده کنید.

منبع: https://mag.asanteb.com