زرشک از مصر باستان تا قرن 21 کاهش دهنده قند خون
زرشک، درختچه‌ای تیغدار به طول ۱ تا ۵ متر است. چوب آن به رنگ قرمز، قهوه‌ای یا زرد است. برگ‌های آن بیضی شکل با دندانه‌های اره‌ای و میوه اش قرمز رنگ بیضوی شکل و ترش مزه‌است. به ریشهٔ درخت زرشک «آئر خیس» گفته می‌شود. انتهای بهار و ابتدای تابستان فصل شکوفه دادن بوته زرشک است، غنچه‌های زرد رنگ زرشک، در فصل پاییز رنگ قرمز گیلاسی به خود می‌گیرند. زرشک، بومی مناطق معتدل و نیمه استوایی اروپا، آسیا، آفریقا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی است. کشور ایران بزرگترین تولیدکننده زرشک در دنیا است که در این میان استان خراسان و شهرستان قائنات با در اختیار داشتن نزدیک به ۹۷ درصد از اراضی زیرکشت این محصول، تولید ۹۵ درصد از زرشک دنیا را در اختیار دارد.
آشنایی با خواص درمانی زرشک
یکی از گیاهان دارویی پرمصرف، زرشک است. میوه‌های قرمز کوچک این گیاه در سفره‌های بیشتر مردم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
زرشک‌پلو، مربای زرشک، سس زرشک، کیک زرشک، ترشی زرشک و حتی آب زرشک، اسم‌های آشناست که طعم، مزه و خواص جالبی دارد.
علاوه بر خواص تغذیه ای، از رنگدانه‌های موجود در چوب و پوست گیاه زرشک، برای رنگ کردن چرم و پشم نیز استفاده می‌شود.
خواص درمانی زرشک
سابقه مصرف زرشک، به دوره مصر باستان می‌رسد، زمانی که فراعنه و ملکه‌ها، این گیاه را با تخم رازیانه به منظور درمان طاعون مصرف می‌کردند.
بعضی از پزشکان سنتی در ایران نیز زرشک را به عنوان رفع بوی بد خلط سینه می‌شناختند و در درمان بیماری های لثه، درد دندان و بعضی بیماری‌های چشمی (ضعف دید) از آن استفاده می‌کردند.
از زرشک برای درمان بیماری‌های آرتریت، مشکلات صفراوی، اسهال، کاهش تب، التهاب طحال، آماس زبان، زرد زخم، کمردرد، از بین بردن کرم‌های حلقوی، مشکلات قلبی، قاعدگی دردناک، مشکلات کبدی، بواسیر و تب‌خال نیز استفاده می‌شود.
روس‌ها زرشک را برای التهاب خونریزی دهنده دیواره رحم، مشکلات کیسه صفرا، فشار خون بالا، افزایش ترشح صفرا و همچنین برای تنظیم ارگان‌های زنانه مصرف می‌کنند.
زرشک، سرشار از ویتامین C
برگ‌های گیاه زرشک سرشار از ویتامین C است و خاصیت داروی ملین را دارد، میوه‌های آن ادرارآور و خلط‌آور است و برای خوشبو شدن دهان نیز استفاده می‌شود. پوسته، ریشه و ساقه آن تقویت‌کننده، ضدعفونی‌کننده، صفراآور، مدر و ملین است.
در مطالعات جدید ثابت شده است زرشک به علت داشتن آلکالوئیدی به نام بربرین اثرات آنتی‌بیوتیکی برای باکتری‌ها دارد. همچنین سولفات موجود در این گیاه علیه سیستم‌های توموری قابل استفاده است. شاید به همین دلیل است که بعضی زرشک، را عامل ضد تومور یا سرطان می‌شناسند.
زرشک، داروی درمان دیابت و چاقی
نوعی داروی سنتی گیاهی چین برای دیابت نوع 2 و لاغری مفید است. در ادبیات چنین گفته شده، بربرین، که در ریشه و ساقه بعضی از گیاهان وجود دارد می‌تواند قند خون بیماران دیابتی را کاهش دهد.
حالا دانشمندان با آزمایش روی موش و جوندگان دیگر به درستی این نظر پی برده‌اند.
دانشمندان در نشریه دیابت نوشته‌اند؛ بربرین وزن بدن حیوانات تحت آزمایش را نیز کم کرد یعنی برای درمان چاقی نیز می‌توان از آن استفاده کرد. بربرین از جمله در زرشک، وجود دارد که مصرف آن در فرهنگ‌های مختلف از جمله برای درمان اسهال تجویز شده است.
گروهی بین‌المللی تأثیر بربرین را در کاهش قند خون روی موش‌ها آزمایش کردند و متوجه شدند خوردن آن باعث کاهش میزان قند خون، کم شدن چربی‌های موجود در جریان خون و کارکرد بهتر انسولین در بدن می‌شود و وزن بدن حیوان را کم می‌کند.
پرفسور دیوید جیمز، رئیس برنامه تحقیقات دیابت و چاقی در موسسه گاروان، در سیدنی، استرالیا گفت: ما درباره درمان دیابت نوع دوم تحقیق می‌کنیم که علت بروز آن اختلال در کار انسولین است. ما حالا مدرک علمی داریم که نشان می‌دهد بربرین کمک می‌کند انسولین خیلی بهتر کار کند.
بربرین کمک می‌کند انسولین، قند خون را کنترل کند اما به پاک کردن جریان خون از وجود چربی هم کمک می‌کند و ما تصور می‌کنیم که همین امر باعث می‌شود تا در کاهش وزن بدن هم موثر باشد.
زرشک برای درمان سنگ کلیه مناسب است
یک متخصص قلب و عروق گفت: زرشک، در درمان بیماری‌های قلبی، کلیوی و فشارخون موثر است. دکتر مهدی عارفی با بیان این مطلب افزود: زرشک با دارا بودن بربرین (Berberin) دارای اثرات مفید برای قلب است و خاصیت ضد آریتمی، فشارخون و کاهش دهنده مقاومت عروق دارد.
وی با بیان اینکه زرشک به علت داشتن اسیدهای آلی ملایم بوده و برای درمان سنگ کلیه مناسب است، افزود: میوه زرشک، بر اثر تصفیه‌کنندگی و ضدعفونی کننده خون، منقبض کننده عروق، پایین آوردن تب، کاهش تورم و فشارخون، تنظیم و ضربان عضلات قلب است.
دکتر عارفی اظهار کرد: برگ زرشک با مخلوط داروهای مناسب به تنهایی می‌تواند برای زخم روده و رفع اسهال‌های مزمن موثر باشد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: بربرین، الکالوئیدی است که به صورت بلورهای سوزنی شکل و زردرنگ متبلور می‌شود و طعم خیلی تلخی دارد.
زرشک از سرماخوردگی پیشگیری می‌کند
یک کارشناس تغذیه گفت: به دلیل وجود ویتامین B فراوان در زرشک، این ماده غذایی می‌تواند در پیشگیری از سرماخوردگی نقش بسزایی داشته باشد. یوسف نقیایی گفت: زرشک، یک نوع میوه است و در گروه میوه‌جات قرار می‌گیرد.
وی گفت: یکی از بهترین ترکیبات موجود در زرشک، ویتامین B فراوان است که در پیشگیری از سرماخوردگی نقش مهمی دارد. همچنین وجود اسیدهای عالی فراوان در این میوه که سبب مزه ترش آن می‌شوند می‌تواند در جذب آهن نقش بسزایی داشته باشد.
وی ادامه داد: همچنین آهن موجود در زرشک قابل توجه است. از سایر ویتامین‌های موجود در این میوه می‌توان به ویتامین‌های گروه B به خصوص ویتامین B1 ,B2 اشاره کرد که ویتامین B1 یا تیامین می‌تواند عوارض عصبی و حتی پرخاشگری را بهبود بخشد.
وی از دیگر خواص زرشک را اثر مناسب آن بر کاهش فشار خون برای افراد دچار این بیماری عنوان کرد.
عوارض جانبی زرشک
طبیعت این میوه سرد و خشک است و در کتاب‌های قدیمی گفته شده است که این میوه برای کسی که سرفه می‌کند، مفید نیست. علائم سمی بودن زرشک شامل گیجی، خون‌دماغ، اسهال، تحریک کلیوی و نفریت است. طبیعت پوست ریشه ی گیاه گرم و خشک است.
