درمان و علل بوی نامطبوع دهان، ویدئو توصیه‌های مهم

بوی نامطبوع دهان دلایل مختلفی دارد و باید سریعا درمان شود. چون خود شما و دیگران از آن آزار میبینید. مسواک زدن و نخ دندان در درمان و پیشگیری از بوی بد دهان تاثیر گذار است. همچنین میتوانید از اسپری های خوشبو کننده دهان و ادامس های طعم دار برای بوی خوش دهان استفاده کنید. در این بخش از مجله پزشکی آسان طب درباره بوی نامطبوع دهان اطلاعاتی را تقدیم می کنیم.

بوی نامطبوع دهان

بوی نامطبوع دهان یک علامت شناخته شده با سابقه تاریخی قدیمی است. بوی بد دهان می‌تواند دلیل عمومی یا موضعی داشته باشد. مشخص شده که تقریبا  85  درصد بوی دهان ناشی از عوامل موضعی است، از این جهت اهمیت روشهای بهداشتی مثل مسواک زدن دندانها و زبان محرز شده است. باید یادآوری کرد که بوی بد دهان به تنهایی یک بیماری نیست بلکه علامت بیماریهای مختلف است.

وجود بوی نامطبوع دهان معمولا در اکثر مواقع ناشی از عوامل بیماریزاست و نشان دهنده وجود یک بیماری است که باید شناسایی و تصحیح شود همینطور اکثر افراد احساس نگرانی درباره بوی بد دهان خود دارند. این نگرانی گاهی به آنجا میرسد که فرد از تماس با دیگران پرهیز می‌کند و هنگام صحبت کردن دست خود را جلوی دهان می‌گیرد و یا بطور مرتب از آدامس یا از انواع دهان شویه‌ها استفاده می‌کند. باید گفت چون گیرنده‌های بویایی خیلی سریع خسته می‌شوند و این گیرنده‌ها حدود یک ثانیه پس از تحریک به میزان  50  درصد با محیط سازگاری می‌یابند و سپس با سرعت کمتری به سازگاری خود ادامه می‌دهند، از دریافت بوها عاجز می‌شوند. به همین دلیل فرد مبتلا به بوی بد دهان خیلی سریع به آن عادت خواهد کرد، بنابراین شخص نمی‌تواند بوی بد دهان خویش را تشخیص دهد. مطالعات بر روی بزاق انکوبات شده و هوای تنفسی گرفته شده از دهان افراد مورد مطالعه وجود سه ترکیب گوگرددار متیل مرکاپتان، سولفید هیدروژن و دی متیل سولفید را مسئول بیش از 90 درصد بوی بد دهان می‌داند که در این بین نقش دو ترکیب اول بیشتر است.

1- بوی نامطبوع دهان ناشی از عوامل بیماریزا:

در این حالت بوی بد دهان به وسیله وضعیت‌های موضعی مثل بهداشت ضعیف دهان و عفونت لثه (ژنژیویت) مزمن بوجود می‌آید. مخصوصا در ژنژیویت مزمن اگر همراه با خونریزی از لثه‌ها باشد موجب بوی زننده و تنفرآور بخصوص هنگام صبح می‌شوددر تنفس دهانی (مثلا در وجود لوزه‌های بزرگ) بدبویی دهان در نتیجه ممانعت از شسته شدن طبیعی مخاط و دندان‌ها توسط بزاق است. زبان شیاردار، زبان مودار و زبان باردار چون به تجمع و نگهداری مواد غذایی کمک می‌کنند در ایجاد بوی بد دهان دخالت دارند. بیماریهای سینوس نظیر سینوزیت مزمن و فیستول سینوس دهانی و بیماریهای بینی ازجمله رینیت آتروفیک سل و سیفیلیس و رینیت چرکی همراه با ترشح و بیماریهای حلق نیز از علل بوی بد دهان هستند

بوی نامطبوع دهان ناشی از بیماریهای سیستمیک از قبیل آبسه های ریه، دیابت ،ناراحتی های گوارشی و غیره:

چهارمین مورد از منشا بوی دهان بیماری های سیستمیک و بیماری های گوناگونی است که به ناحیه دهان مربوط هستند . از جمله این بیماری ها بیماریهای گوارشی و بیماری های تنفسی است ….. من از ذکر جزئیات علمی این بیماری ها خودداری میکنم چون این یک مقاله کاربردی برای عموم هست و زیاد تو بهر جزئیات علمی کار نباید رفت فقط به دو مورد اشاره میکنم که یکی عفونت های حاد ریوی و آبسه هائی که در ریه ممکن است وجود داشته باشد. این آبسه های ریوی بوی بدی را هنگام تنفس ایجاد میکند و در مان آن توسط متخصصین داخلی باید صورت گیرد . مورد دوم بیماری دیابت شیرین است که ممکن است بوی بدی را ایجاد بکند. بیماری های مختلف گوارشی و معده از جمله سرطان معده در موارد بسیار نادر باعث بوی دهان میشود مقوله ای تخصصی است و از عوارض بسیار جزئی این بیماری ها میباشد که با درمان این بیماری ها این بوی دهان نیز برطرف میگردد.

بوی نامطبوع دهان ناشی از بیماریهای عمومی بدن:

در این نوع بیماریها، بیماریهای دستگاه تنفس تحتانی از درجه اول اهمیت برخوردارند.آبسه ریه بوی گندیده شبیه به بوی گوشت فاسد دارد که حتی گاهی اولین علامت بیماری است. علت این بوی بد بیشتر باکتریهای بی‌هوازی هستند. سل ریوی در حالت پیشرفته به سبب نکروز کازئوز و زخمی شدن ضایعات سلی باعث بدبویی دهان و بازدم ناشی از تنفس می‌شود. سایر بیماریهای ریوی نظیر برونشیت مزمن، پنومونی نکروزه و کلا هر حالت بیماری‌زا که بر روی درخت تنفسی و نای اثر بگذارد، ممکن است بوهای قابل اعتراض تولید کند. در اختلالات گوارشی و سوهضم، زخم‌های معده‌، سرطان مری و معده‌، یبوست و عفونت‌های روده‌ای نیز بوی بد دهان مشاهده می‌شود. در دیابت بوی استون در هوای بازدم به مشام می‌رسد. در نارسایی کلیه بوی شبیه آمونیاک و در سیروز کبدی بوی کیک گندیده به مشام می‌رسد. کمبود ویتامین و هر بیماری که سبب تب شود از علل بوی بد دهان می‌باشند.

بوی بد دهان ناشی از عوامل غیربیماریزا:از این عوامل سیگار کشیدن را باید نام برد که نه تنها به خاطر بوی خود سیگار و توتون، بلکه به سبب ایجاد زبان مودار و کاهش جریان بزاق به بدبویی دهان کمک می‌کند. همچنین می‌توان بوی دهان صبحگاهی ناشی از توقف حرکت گونه، زبان و لب‌ها و نیز بر اثر کاهش جریان بزاق در طی شب اشاره کرد. به همین دلیل مسواک زدن قبل از خواب در کاهش بوی دهان صبحگاهی تاثیر زیادی دارد. پروتزهای ثابت و متحرک دندانپزشکی نیز درصورتیکه بهداشت دهان رعایت نشود سبب بدبویی دهان می‌شوند

2- بوی نامطبوع دهان ناشی از عوامل عمومی غیربیماری‌زا:

دوران قاعدگی چون با افزایش میکروب‌های بزاق و همچنین افزایش  300  درصدی ترکیبات سولفوردار همراه است، بوی بد دهان را به دنبال دارد.

در حاملگی، در یائسگی و بلوغ نیز به دلیل تغییرات هورمونی بوی بد دهان وجود دارد. در گرسنگی به علت فساد شیره پانکرآس بوی بد دهان وجود دارد که حتی با مسواک زدن ازبین نمی‌رود. در افراد مسن بوی بد دهان به سبب تغییرات متابولیک و سایر علل نظیر کم‌آبی بدن‌، کاهش مقاومت به عفونت، کاهش اشتها و غیره است. در خستگی و ضعف که بدن نمی‌تواند محصولات فرعی زائد را با سرعتی بیش از سرعت تولید آنها دفع کند، امکان بوی بد دهان است. بوی بد دهان در خانم‌ها بیشتر از آقایان وجود دارد.

در مورد نقش تغذیه در ایجاد بوی بد دهان باید گفت که دهان ما بوی آن چیزی را که می‌خوریم می‌دهد. به همین دلیل آنهایی که برنامه غذایی با فرآورده‌های گوشتی دارند، دهانشان بوهای مختلف زیادی نسبت به گیاه‌خواران می‌دهد. همچنین مشخص شده است که مصرف رژیم پرچربی منجر به ایجاد اسیدوز می‌شود و در هوای تنفسی بویی شبیه به آنچه در کمای دیابتی وجود دارد، بوجود می‌آید. بطور کلی غذاهایی که پروتئین زیاد و مواد قندی کمی دارند به علت ایجاد مواد سولفوردار باعث بدبوشدن دهان می‌شود. البته نقش غذاهای بوداری مثل سیر و پیاز کاملا معلوم است.

3- بوی نامطبوع دهان ناشی از داروها

ایزوسورباید (Isordil) که محتوی هیدرات کلراید می‌باشد می‌تواند باعث بوی بد دهان شود آنتی‌هیستامین‌ها، آمفتامین‌ها، آرامبخش‌ها، دیورتیک‌ها، فنوتیازین‌ها و داروهای شبه آتروپین باعث کاهش تولید بزاق و بنابراین کاهش شستشوی خودبخودی حفره دهان و در نتیجه ایجاد بوی بد دهان می‌شوند. فنوتیازین‌ها سبب ایجاد زبان مودار می‌شوند.

افراط در مصرف دخانیات، کهولت سن، یائسگی، بیماریهای عمومی با تب بالا، اضطراب، کم‌آبی بدن، مصرف بی‌رویه ادویه‌جات و عدم رعایت بهداشت دهان نیز از علل دیگر ایجاد بوی بد دهان هستند.

لازم به ذکر است  بوی نامطبوع دهان یکی از عمده ترین علل مراجعه بیماران به دندانپزشک است. این عامل، پس ازدرد و مسائل مربوط به زیبایی در مقام سوم قرار میگیرد. بوی ناخوشایند دهان میتواند موجب منزوی شدن فرد شود و عوارض اجتماعی و اقتصادی را در پیش داشته باشد.

مسأله بوی بد دهان از بد و خلقت مورد توجه است و تاریخ آن به هزاران سال قبل از میلاد مسیح برمی گردد. در طول تاریخ بوی بد دهان توسط اقوام یهود، یونانیان ،رومیان و سپس مسلمانان مورد بحث قرار گرفته است. نخستین مدارک مکتوب بشر در زمینه مقابله با بوهای ناخوشایند دهان به عصر یونانیها و رومیان باستان میرسد. از هزاران سال پیش اهالی کشورهای حوضه مدیترانه، سقز (نوعی زرین بدست آمده از درخت پسته وحشی )را تا زمان ابداع آدامس برای خوشبو کردن بوی دهان میجویدند. در تعالیم مذهبی یهودیان و مسلمانان توجه خاصی نسبت به رفع بوهای ناخوشایند دهان مبذول شده است. تلمود (کتاب مذهبی یهودیان) حاوی روشهایی برای تهیه دهان شویه میباشد. تعالیم اسلامی نیز به نوبه خود استفاده از چوب درخت مسواک را به منظور تمیز کردن دندانهای و پیشگیری از بوی ناخوشایند آن، تأکید مینماید. اگر چه با ارایه شیوه های طبی در بازار، از میزان این امر کاسته شده است.

از دیگر شیوه های قدیمی که برای مقابله با این معضل مورد استفاده قرار میگیرند، عبارتند از: جویدن میخک (عراق)، دانه های فلفل (تلمود) و جعفری (ایتالیا).

اولین تحقیق در مورد بوی بد دهان در قرن نوزدهم انجام گرفته است و امروزه کنگرههای جهانی ویژه برای حل این مشکل برگزار میشود و هزینههای هنگفتی را نیز به خود اختصاص میدهد. اکثر افراد بالغ حداقل گه گاه از بوی بد دهان رنج بردهاند واغلب افراد از بوی بد دهان خود آگاهی ندارند. علت عدم توانایی در استشام بوی بد دهان توسط خود فرد مربوط میشود به حسن تطابق ناشی از ادامه استشمام بو. چون گیرندههای بویایی خیلی سریع خسته میشوند و این گیرندهها حدود یک ثانیه پس از تحریک به میزان 50 درصد با محیط سازگاری مییابند و سپس با سرعت کمتری به سازگاری خود ادامه میدهند، بنابراین از دریافت بوها عاجز میشوند. به همین دلیل فرد مبتلا به بوی بد دهان خیلی سریع به آن عادت خواهد کرد. لیکن در بررسیها مشخص شده است که تعدادی از افراد میتوانند وجود درجه بوی بد دهان خود را تعیین نماید که در بین این فراد تعداد زنان بیشتر است. و نیز لازم به ذکر است که بوی دهان در خانمها بیشتر از آقایان شایع است.

علل بوی نامطبوع دهان:

بوی بد دهان اغلب از باکتریهای موجود در دهان ناشی میشود، اما علتهای دیگری نیز وجود دارد که در سالهای اخیر به آن پی بردهاند، تا همین سالهای اخیر دندانپزشکان به بیماران توصیه میکردند که دندانها را مرتب مسواک کنند و بهداشت دهان ودندان را رعایت نمایند. اما این توصیه راه علاج قطعی بوی بد دهان نمیباشد.

عموماً بوی بد دهان وقتی پیدا میشود که جریان عادی ترشح بزاق کند شده باشد. همان طوریکه میدانید دهان انسان پر از باکتریهایی میباشد که همراه با صرف غذا بلعیده میشود. این باکتریها گازهای بد بو از خود خارج میسازند.

مطالعات انجام شده بر روی بزاق انکوبات شده و هوای تنفسی گرفته شده از دهان افراد مورد مطالعه وجود سه ترکیب گوگردار، متیل مرکاپتان، سولفید ئیدروژن و دیمتیل سولفید را مسوول بیش از 90 درصد بوی بد دهان میداندکه در این بین نقش دو ترکیب اول بیشتر است . بدترین این گازها گاز سولفید ئیدروژن است که بوی شبیه تخم مرغ گندیده دارد و همچنین متیل مرکاپتان که بوی تعفن اصطبل را میدهد .

در بررسیهای متعددی که در این زمینه انجام شده، مشخص گردیده که اندول، اسکاتول و متیل آمین به عنوان ترکیبات بد بوی موجود در بزاق دهان در متعفن ساختن فضای دهان مؤثرند. با این حال سهم این گازها در ایجاد بوهای ناخوشایند معلوم نشده است.

باکتریهای موجود در دهان غیر هوازی هستند. بزاق دهان غنی از اکسیژن میباشد، به همین دلیل جمعیت آنها را به شکل قابل ملاحظهأی کاهش میدهد، وقتی اشخاص سالم و معمولی شب میخوابند، جریان ترشح بزاق کند میشود و گاز سولفور متصاعد شده از باکتریها موجب بوی بد بامدادی دهان میگردد.

خوردن مسکرات، گرسنگی، زیاد حرف زدن، تنفس از طریق دهان بهنگام ورزش و هر عامل دیگری که سبب خشکی دهان گردد، عامل تولید بوی نامطبوع در دهان میشود. البته هنوز معلوم نشده به چه دلیل، اما استرس هم سبب بد بو شدن دهان میگردد. بسیار دیده شده که اشخاص وقتی در آزمایش شرکت میکنند و یا برای مصاحبه میروند، بعد از پایان جلسه، دهانشان خشک و نفس آنها بدبو میگردد.

منشاء بوی نامطبوع دهان

آنچه شما می خورید جذب رگهای خونی می شود و به ششها منتقل می شود.بوی بد دهان تا وقتی که ذرات غذایی از خون پاک نشده ادامه دارد و اگر هر روز از مسواک و نخ دندان استفاده نشود، ذرات غذا در دهان باقی می ماند و باعث تجمع باکتریها می شود که از دیگر علل بوی بد دهان است. همچنین دندانهای مصنوعی کاملا” تمیز نشده نیز محل مناسبی برای باکتریهای ایجاد کننده بوی بد دهان هستند. این باکتریها سمومی تولید می کنند که به لثه ها آسیب رسانده و در مراحل پیشرفته تر به استخوان های فک و صورت و سایر اجزای نگهدارنده دهان صدمه جدی خواهند زد.

سطح زبان یکی از قسمتهای اصلی تکثیر باکتریهایی است که بوی بد دهان و پلاک را میسازد.امروزه بسیاری از متخصصین دندانپزشکی اعتقاد دارند که عامل اصلی بوی بد دهان فعل و انفعالات شیمیایی روی سطح زبان است.

بوی نامطبوع دهان همچنین توسط بیماری خشکی دهان به علت کاهش ترشح بزاق نیز ایجاد می شود.این بیماری در اثر داروهای مختلف، مشکلات غدد بزاقی و یا تنفس مداوم از راه دهان ایجاد میشود و اگر شخصی از خشکی دهان رنج می برد، دندانپزشک یا بزاق مصنوع تجویز و یا استفاده از آبنبات بدون قند و مایعات فراوان را توصیه می کند.

از دیگر علل مهم بوی بد دهان دخانیات می باشد.دخانیات موجب لکه دار شدن دندانها، کاهش حس چشایی و ذائقه و صدمه دیدن لثه می شود.افرادی که از تنباکو استفاده می کنند بیشتر در معرض بیماریهای دندان و سرطان دهان قرار دارند. اگر از تنباکو استفاده می کنند باید از پزشک خود روشی برای ترک این عادت بخواهند.

بوی بد دهان ممکن است نشانه بی نظمی استفاده دارو در بیماریهایی مانند عفونت موضعی در اندام تنفسی(مجرای بینی-نای-شش)، سینوزیت مزمن، آبریزش بینی، برونشیت مزمن، دیابت، اختلالات معده و ناراحتی مزمن کلیه یا کبد باشد. بنابراین اگر دندانپزشک سلامت دهان و دندان فرد را تأ یید کرد، برای تشخیص علت بوی بد دهان به پزشک خانوادگی و یا متخصص داخلی و گوارش مراجعه کند.

منشاء بوی نامطبوع دهان میتواند خود دهان یا نواحی دیگر باشد در 85 درصد موارد بوی بد دهان منشاء دهانی دارد.

یکی از شایعترین منابع بوی ناخوشایند داخل حفره دهانی، خط لثه به ویژه مناطقی از لثه که در فواصل بین دندانها قرار گرفته و محل تجمع باکتریها هستند، میباشد. بررسیهای کلینیکی که تا کنون انجام شده، این نکته را آشکار میکند که افراد مبتلا به بیماریهای نسوج اطراف دندان، بیش از افراد سالم، دچار بوی ناخوشایند دهان هستند. در اشخاص مبتلا به این بیماریها، تجمع بیشتری از میکروبها و بقایای مواد غذایی همچنین اجزای گوگردی فرار، روی زبانشان (در مقایسه با افراد سالم) دیده میشود. این افراد میتوانند پس از عبور نخ و یا خلال دندان از فاصله بین دندانها و استنشاق آن، به شدت این عارضه پیببرند و منشاء آن را مشخص نمایند. بنابراین با پاک نگهداشتن دندانها (بویژه مسواک زدن و نخ کشیدن) میتوان بوی ناخوشایند آن را برطرف کرد.

در صورتیکه دندانها سالم، بهداشت خوب و بافتهای نگهدارنده دندانها سالم باشد بوی دهان میتواند مربوط به قست خلفی سطح پیش زبان باشد که مکانی بسیار مساعد برای رشد میکروبهاست. بوی نامطبوع برخاسته از سطح پشتی زبان معمولاً تفاوت آشکاری با بوی متصاعد شده از لثهها دارد. بنابراین، شیوه سادهای برای ارزیابی بوی نامطبوع زبان موجود است. در این روش از شخص مورد نظر بخواهید تا مچ دست خود را بلیسد و پس از چند ثانیه، بوی دست او را استنشاق کنید. با وجود این، منبع اصلی بوی ناخوشایند معمولاً در انتهای سطح پشتی زبان و در نزدیکی حلق قرار دارد. بنابراین برای نمونه گیری بهینه از این منطقه، میتوانید سطح پشتی زبان را با یک قاشقک پلاستیکی بخراشید. در موارد بسیاری، با خراشیدن این ناحیه ترشحات زرد رنگی بدست میآید. این ماده از ترشحات بخش پشتی حفرهبینی تشکیل شده که در سطح فوقانی زبان انباشته میشود و سپس تجزیه میگردد. بنابراین با توجه به کیفیت بلغمی این ترشحات و موقعیت مکانی آن روی زبان همچنین رژیم غذایی خاص جوامع غربی، ترشحات یاد شده با جویدن و بلعیدن مواد غذایی از سطح زبان زودوره نمیشود.

بوی بد دهان ممکن است حتی در بچه های قبل از دبستانی هم وجود داشته باشد. این بو مثل بوهای سایر قسمتهای بدن میتواند به واسطه فساد هوازی باکتریها باشد. علاوه بر نواحی معمول داخل دهان (زبان، زیر لثه، لثه بین دندانها) که میتواند منشاء بوهای بد دهان باشد عوامل دیگری از جمله پرکردگیهای غلط، روکشهای نا مناسب دندانی، گیر غذایی در بین دندانها و آبسهها نیز میتوانند موجب بوی بوی بد دهان شوند.

پوسیدگی دندانی در صورت وسیع بودن با به دام انداختن مواد غذایی میتوانند دهان را بدبو نمایند. دندانهای مصنوعی نیز از علل مهم بوی بد دهان هستند. به خصوصی اگر در طول شب در دهان باشند. هرگاه جریان بزاق در پایینترین سطح خود باشد (مثلا هنگام خواب یا قبل از صرف وعده غذایی)، بوی دهان افزایش مییابد. برعکس، عمل جویدن که موجب افزایش بزاق میشود با شستشوی حفره دهان موجب کاهش بوی بد میشود.

هرگاه علت دهانی بوی بد مشخص نشود میتوان به بیمار توصیه کرد که یک هفته از دهان شویه ضد میکروبی برای شستشو و قرقره کردن در دهان استفاده نمایند در صورتیکه بوی بد تا حد قابل توجهی کاهش یافته میتوان برای آن منشاء دهانی در نظر گرفت.

منابع خارج دهانی نیز برای بوی بد دهان شناخته شده است از جمله مشکلات مربوط به مجرای بینی که در اینصورت بوی بد بطور بارزتری از بینی به مشام میرسد. بوی بینی میتواند نشانه عفونت واضح بینی باشد مانند سینوزیت یا مشکلی که مجرای عبور هوا و ترشحات مخاطی را درگیر کرده باشد مثل پولیپ بینی، ناهنجاریهای فکی جمجمه ای مثل شکاف کام نیز ممکن است از عوامل مؤثر باشد. تمایل زیاد بچه ها برای قرار دادن جسم خارجی در سوراخ بینی نیز یکی از علل شایع بوی بد یا تنفرانگیز از بینی است.

نقش لوزهها در بوی بد مزمن روشن نیست اما در بچه ها بوی بد موقت همراه با عفونت لوزه معمول است. گاهی در شکافهای لوزه موادی ایجاد میشود که میتواند نقش کمی در بروز بوی بد دهان داشته باشد.

بسیاری از بیماریهای خارج دهانی میتواند منجر به بوی بد دهان شود. از میان این بیماریها، بیماریهای دستگاه تنفسی تحتانی از درجه اول اهمیت برخوردارند. آبسه ریوی بوی گندیده شبیه به بوی گوشت فاسد دارد که حتی گاهی اولین علامت بیماری است. علت این بوی بد بیشتر باکتریهای بی هوازی هستند. سل ریوی در حالت پیشرفته به سبب نکروز کازئوز و زخمی شدن ضایعات سلی باعث بدبویی دهان و بازدم ناشی از تنفس میشود. سایر بیماریهای ریوی نظیر برونشیت مزمن، پنومونی نکروزه و… که حالت بیماری را برروی درخت تنفسی و نای ایجاد نماید بوهای نامطبوع ایجاد میکند.

در اختلالات گوارشی و سوء هضم، زخمهای معده، سرطان مری، عفونتهای رودهای نیز بوی بد دهان مشاهده میشود. در دیابتهای کنترل نشده بوی استون در هوای بازدم به مشام میرسد. در نارسایی کلیه بوی شبیه آمونیاک و در سیروز کبدی بوی کیک گندیده به مشام میرسد . در اشخاصی با اختلال بسیار نادر نارساییهای متابولیکی نیز بوی نامطبوع دهان دیده میشود. نمونه چنین نارسایی تری متیل آمنیوری است که بوی بسیار ناخوشایندی شبیه بوی ماهی گندیده از دهان فرد مبتلا به مشام میرسد. در چنین بیمارانی مواد غذایی مثل تخم مرغ، برخی از لوبیاها و هم چنین مواد غذایی غنی از ترکیبات کلر، سبب ایجاد بوی نامطبوع دهان میشوند. در روده بزرگ انسان یک آنزیم، کلر را به تری متیل آمین تبدیل میکند که یک ماده بدبو میباشد اما در معده شخص مبتلا به سندرم ماهی، مقدار زیادی تری متیل آمین دست نخورده باقی میماند و لذا دهان آنها بدبو و بویی شبیه بوی ماهی گندیده از نفس آنها به مشام میرسد.

برخی از داروها هم میتوانند عامل بوی بد دهان باشند. آنتی هیستامینها، آمفتامینها، آرام بخشها، دیورتیکها، فتوتیازینها و داروهای شبیه آتروپین جریان تولید بزاق را کند میسازد و بنابراین شستشوی خود به خود حفره دهان کاهش مییابد و امکان میدهد که باکتریها تکثیر یابند.

اطلاعات دیگر درباره بوی نامطبوع دهان

در رابطه با سیگار و دخانیات باید متذکر شد که بوی آن تا یک روز بعد از کشیدن از دهان قابل استشمام است و جالب اینکه در گذشته، پیش از صدها سال مردم برای پنهان کردن بوی بد دهان از سیگار استفاده میکرده اند. سیگار کشیدن نه تنها به خاطر بوی خود سیگار و توتون بلکه به سبب ایجاد زبان مودار و کاهش جریان بزاق به بدبویی دهان کمک میکند.

عامل دیگر بوی دهان مواد غذایی میباشند که ما مصرف میکنیم. دهان ما بوی آن چیزی را میدهد که میخوریم، به همین دلیل آنهایی که برنامه غذایی با فرآوردههای گوشتی دارند،دهانشان بوی مختلف نسبت به گیاهخواران میدهد. همچنین مشخص شده است مصرف رژیم پر چربی منجر به ایجاد اسیدوز میشود و در هوای تنفسی بویی شبیه به آنچه در کمای دیابتی وجود دارد، بوجود میآید. بطور کلی غذاهایی که پروتئین زیاد و مواد قندی کمی دارند به علت ایجاد مواد سولفوردار باعث بد بو شدن دهان میشود. البته نقش غذاهای بودار مثل سیر و پیاز کاملاً معلوم است. با همه خواصی که دارد، بوی تند و زنندهای ایجاد میکند. اینکه گفته میشود بوی سیر از معده بر میگردد و از دهان منتشر میشود، صحیح نمیباشد. بوی سیر در واقع بلافاصله بعد از خوردن پیدا میشود. ترکیبات گوگردی سیر دارد شریانهای خونی میشود، از آنجا به ششها میرود و سپس بوی نامطبوع با بازدم خارج میشود. سیر حتی بدون اینکه خورده شود و وارد معده بگردد، میتواند نفس را آلوده کند. در یک آزمایش، یک دانه سیر را به پاهای یک پسر بچه 12 ساله مالیدند، بوی سیر از طریق منقدهای زیر پوست وارد بدن، از آنجا به ریهها و نهایتاً با بازدم از دهان پسر بچه خارج شد.

پیاز، بخصوص پیاز خام، ادویه جات هندی و کاری و الکل هم از طریق شریانهای خونی، روی نفس انسان تأثیر میگذارند. راه درمان مطمئنی برای بوی بد دهان ناشی از غذا، هنوز شناخته نشده است، مگر آنکه صبر کنیم تا بوی نامطبوع بتدریج از میان برود. نوشیدن مایعات، آب وچای همراه غذا میتواند به از بین رفتن بوی بد حاصل از مواد غذایی سرعت بخشد.

اگر نفس شما در مقابل سیر و دیگر مواد بودار، واکنش شدید نشان میدهد، بهتر است از آنها کمتر مصرف کنید. تأثیر تلاش دفع بوی نامطبوع دهان با موادی مثل نعناع و جعفری بسیار اندک است. در واقع درمان از این نوع میتواند به بوی بد دهان شدت بخشد، چرا که ترکیب دو بو، میتواند بوی نامطبوعتری را بوجود بیاورد.

افرادی که رژیم غذایی میگیرند، در مقابل بوی بد دهان آسیب پذیر میشوند. این اشخاص چربیهای ذخیره شده را میسوزانند و استین تولید میکنند که بوی نامطبوعی دارد. بنابراین به هنگام وزن کم کردن توجه خاصی بایستی به بهداشت دهان و دندان مبذول گرد و مایعات فراوان بخصوص آب ساده صرف کنند.

بالاخره، برخی از خانمها در دوران قاعدگی احساس میکنند که بوی دهانشان نامطبوع شده است. علت این امر افزایش میکروبهای بزاق و همچنین افزایش ترکیبات سولفوردار است. تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی و نیز حاملگی، یائسگی و بلوغ میتواند بوی بد دهان را ایجاد نماید. در گرسنگی به علت فساد شیره پانکراس بوی بد دهان وجود دارد که حتی با مسواک زدن هم از بین نمیرود. در افراد مسن بوی نامطبوع دهان به سبب تغییرات متابولیک و سایر علل نظیرکم آبی بدن، کاهش مقاومت به عفونت، کاهش اشتهاء و … است. در حالات خستگی و ضعف نیز که بدن قادر نمیباشد محصولات فرعی زائد را با سرعتی بیشتر از سرعت تولید آنها دفع نماید، امکان بوی بد دهان است.

درمان بوی نامطبوع دهان

چون اغلب بوهای بد دهان به علت عوامل موضعی است، بنابراین حذف این عوامل و اصلاح ناهنجاری‌های موجود در دهان اولین قدم درمان است. رعایت بهداشت دهان شامل مسواک زدن دندان‌ها، لثه، زبان و استفاده از نخ دندان در کاهش بوی بد دهان با منشا دهانی بسیار موثر است. مسواک زدن دندان‌ها و زبان ترکیبات سولفوردار را برای مدت یک ساعت به میزان 70 تا 85 درصد کاهش می‌دهد. باید توجه کرد که زبان یکی از جایگاه‌های اصلی میکروبها در دهان است و این به دلیل جمع شدن عوامل میکروبی در سطح پشتی زبان است و باید یک قسمت ضروری از بهداشت دهان معطوف به زبان شود.

در بیمارانی که به سبب خشکی دهان (به دنبال مصرف داروهایی که قبلا ذکر شد و یا بر اثر بیماری) بوی بد دهان دارند می‌توانند از آدامس‌های بدون شکر استفاده کنند
بطور کلی بوی نامطبوع دهان ناشی از عوامل موضعی بیماری‌زا زمانی ازبین می‌رود که بیماری درمان شود و بهداشت دهان رعایت گردد. استفاده از دهان‌شویه‌ها اثر موقتی در کاهش بوی بد دهان دارد. در حقیقت کوشش برای حذف بوی بد دهان با استفاده از دهان‌شویه‌ها علاوه بر اینکه موقتی است، حتی ممکن است بیماری عمومی را نیز از دید دندانپزشک مخفی نگه دارد بطور کلی پوشاندن بوی دهان با یک بوی معطر و قوی‌تر مناسب نیست و درمان باید بیشتر معطوف درمان علت اصلی باشد. بوی نامطبوع دهان

بطور کلی جهت بوی نامطبوع دهان باید از سیگار کشیدن، نوشیدن نوشابه‌های بودار، خوردن غذاهای با ادویه زیاد، غذاهای گوشتی زیاد، غذاهای معطر شده با پیاز و سیر، افراط در مصرف مواد چربی‌دار مخصوصا کره و روغن‌های مختلف اجتناب شود. در حالی که خوردن میوه‌های تازه و سبزیجات و بطور کلی رژیم غذایی غنی از فیبر ارجحیت دارد. همین طور نوشیدن آب زیاد در کاهش بوی بد دهان تاثیر بسزایی دارد بوی نامطبوع دهان

بوی نامطبوع دهان را میتوان به روشهای مکانیکی، شیمیایی و یا تلفیقی از دو روش یاد شده درمان نمود. از جمله شیوههای مکانیکی درمان این عارضه میتوان به مسواک زدن، برس زدن عمیق زبان، پاک کردن فضاهای بین دندانی (با استفاداه از نخ دندان و یا برسهای مخصوص فضاهای بین دندانی)، جویدن سبزیهای پرالیاف، آدامس یا قرصهای جویدنی، زدودن ادواری جرم دندان اشاره نمود.

مصرف کنندگان، بیشتر از دهان شویه شیمیایی برای بر طرف کردن بوی نامطبوع دهان استفاده میکنند. در میان عوامل ضد باکتریایی که در این رابطه مورد استفاده قرار میگیرند. «کلروهگزیدین» یکی از مؤثرترین فرآورده ها میباشد. طیف ضد باکتریایی گسترده این ماده و تأثیر طولانی آن در محیط دهان، امکان کاهش دراز مدت بوی ناخوشایند دهان را فراهم میکند. گرچه دندانپزشکان استفاده ممتد از این فرآورده را توصیه نمیکنند. با وجود این دهان شویه حاوی کلرو هگزیدین میتواند به تشخیص زود هنگام این نکته که آیا بوی ناخوشایند از حفره دهان سرچشمه میگیرد یا نه، کمک نماید.

«لیسترین» دهان شویهای است که با استقبال فراوانی مواجه شده و حاوی انواع اسانسهای روغنی و الکل است.چنانچه این فرآورده روزی دوبار و هر مرتبه به مدت 30 ثانیه در 6 هفته مورد استفاده قرار گیرد. موجب کاهش دراز مدت بوی نامطبوع دهان میشود. با وجود این بیشترمصرف کنندگان این فرآورده، تنها به مدت چند ثانیه آن را غرغره میکنند.

تولید کنندگان دهان شویه به کاهش غلظت الکل اتیلیک در فرمولاسیونهای ابداعی خود گرایش دارند. گنجانیدن الکل در فرمولاسیون دهان شویه موجب بهبود طعم آن میشود. همچنین اسانسهای روغنی را انحلال پذیر می کند و دارای خاصیت ضدمیکروبی است. اگر چه افزودن الکل در فرمولاسیون دهان شویهها معایبی از جنبه سلامت مصرف کننده نیز در بر دارد. زیرا الکل با خاصیت قابض خود عملاً موجب وخامت و تشدید بوی ناخوشایند دهان میشود. از دیگر تأثیرات این ماده که تاکنون به میزان کافی مورد بررسی قرار نگرفته است عبارتند از:

احتمال متابولیزه شدن الکل در دهان که تشکیل مواد بودار را در پیدارد، ضمن آنکه بقایای الکل موجود در دهان سبب آشکار شدن بیشتر اجزای بدبو میشوند به همان ترتیبی که وجود الکل در فرمولاسیون عطر موجب آشکار شدن پیش رایحه میگردد.

درمان بیماریهای دندان و حفظ سلامتی دهان برای از بین بردن بوی نامطبوع دهان ضروری است.برنامه منظمی برای معاینه دندانپزشکی و تمیز کردن دهان باید تهیه کرد.با معاینات منظم و دوره ای و مداوم دندانها ، دندانپزشک شما به راحتی قادر به تشخیص و درمان بیماری خواهد بود. اگر شخصی فکر میکند بوی بد دهانش ادامه دارد باید لیستی از غذاها و داروهایی که مصرف می کند تهیه کند چون بعضی داروها ممکن است در تولید بوی بد دهان نقش داشته باشند.از طرفی دیگر یکی از مهمترین علایم هشدار دهنده بیماریهای لثه تداوم بوی بد دهان یا طعم بد آن است.اگر عمل جراحی یا هر بیماری دیگر داشته باشد باید دندانپزشک خود را در جریان قرار دهد.باید بطور روزانه از مسواک و زبان پاک کن برای از بین بردن باقی مانده غذا و پلاک استفاده کرد، زبان را شست و یک بار در روز نخ دندان برای تمیز کردن بین دندانها استفاده کرد و اگر از دندان مصنوعی استفاده می شود باید آن را شبها در آورد و قبل از استفاده مجدد کاملا” تمیز کرد.

تا به حال عمدتا” مسواک و نخ دندان به عنوان وسیله اصلی بهداشت دهان و دندان توصیه و از مسواک برای پاک کردن سطح زبان استفاده می شد.امروزه برای این امر وسیله ای به عنوان زبان پاک کن طراحی شده است که علاوه بر تمیز کردن سطح زبان و رفع بوی بد دهان در سلامت دندانها و لثه نیز بسیار مفید است.

در مجموع باکتری هایی که به آسانی توسط زبان پاک کن برداشته می شوند، از همان دسته ای هستند که باعث گلودرد میکروبی می شوند.بیشتر مردم عقیده دارند، حس چشایی آنها بعد از استفاده از زبان پاک کن بهتر می شود.بر اساس پژوهشهای انجام شده، زبان پاک کن عاملی برای افزایش میل و اشتها به غذا در افراد مسن مرفی شده است.

مهمترین نکته قابل توجه، تحقیقات جدید و امیدوارکننده ای است که ارتباط سلامتی و بهداشت دهان و زبان را با تندرستی عمومی بدن نشان میدهد.پژوهشگران عقیده دارند باکتریهای موجود در پلاکها در بیماریهای قلبی شرکت می کنند.این باکتریها سبب تشکیل لخته خون و در مرحله بعد موجب انسداد شرایین و تنگی عروق می شوند.نهایتا” در بهار سال 2000 متخصصین فرضطه ارتباط میان سلامت حفره دهان و سلامت عمومی بدن را به اثبات رساندند. همچنین در ماه مارس 2001 ارتباط میان باکتریهای اشاره شده و بیماریهای ریوی مطرح گردید و در مقالات اخیر مجله انجمن دندانپزشکی آمریکا استفاده از زبان پاک کن به عنوان اقدامی مفید در پیشگیری از موارد فوق مطرح شده است.

مقاله مرتبط در این زمینه را بخوانید:

معرفی 5 روش رفع بوی دهان در طب سنتی