فتق (Hernia) چه علل و راهکار درمانی دارد؟
فتق یا هرنی به بیرون زدن احشاء شکمی گفته می شود که با علایمی مانند درد همراه است. این بیماری ترسناک نیست و خیلی ها دچار آن می شوند. ولی خب باید هر چه زودتر به فکر درمان آن باشید. درموارد جدی راه درمان آن عمل است. در این بخش از مجله پزشکی آسان طب درباره این مشکل اطلاعاتی را تقدیم می کنیم.
فتق (هرنی) چیست ؟
فتق کلمه عربی به معنی شکافتن، گشادگی و فراخ است کلمه لاتین و یونانی آن هرنی (Hernia) است که در لاتین به معنی پارگی و در یونانی برجستگی و جوانه قسمتی از یک ساختمان است. در بعضی از مناطق ایران بجای کلمه فتق از قُری استفاده می شود. در کتاب ذخیره خوارزمشاهی بیماری فتق بدین صورت تعریف شده است:
هرنی چیست ؟ شکافتن، ضد رتق بیماریی است که در پوست خایه پیدا گردد، به انحلال پره و کفتگی و شکافتگی در آن و در آمدن جسم غریب که پیش از شکافت محصور بود در وی.
تعریف های متعددی برای بیماری هرنی بیان شده است که شامل موارد زیر می باشد:
- هر گونه خروج غیر طبیعی ساک پریتوان حاوی احشاء از بین لایه عضلانی آپونوروتیک جدار شکم را هرنی می گویند. ضعف جداره حفره چه اکتسابی چه مادرزادی باعث می شود که جدا حرفه نتواند، محتویات آن را درون خود نگهداری کند.
- همچنین هرنی یا همان فتق،به بیرون زدگی احشاء شکمی به خارج از حفره شکم از طریق نقص مادرزادی یا اکتسابی جدار شکم اطلاق می گردد.
- و نیز هرنی عبارت است از بیرون زدگی یک قسمتی از بدن از ورای سوراخی در یک دیواره که حفره ای را در بر میگیرد.
- به بیان دیگر وقتی هرنی گفته می شود که یک ساک کوچک حاوی نسوج از یک سوراخ در جدار عضلانی شکم به خارج آمده باشد.
- در تعریف دیگری آمده است که خروج احشاء محتوی یک حفره از یک سوراخ در جدار آن حفره را هرنی می گویند. وجود این تعریف های متعدد به علت وجود انواع فتقها در انسان است ولی مهمترین قسمت های مشترک این تعریف ها خروج احشاء از محل طبیعی است، زیرا بدون خروج احشاء فتقی وجود نخواهد داشت مسئله مهم مشترک بعدی وجود سوراخ فتق و ساک هرنی است.
علائم فتق ها به چه صورت است؟
علایم فتق شامل درد، تورم و برجستگی، احساس ناراحتی از وجودفتق و عارضه دار شدن آنها، درد پایدار همراه با تب و حالت تهوع نشانه عارضه دار شدن این بیماری است که باید به اورژانس مراجعه کرد. افزایش درد با فعالیت و کاهش درد و تورم با استراحت هم نشانه فتق است. البته در بیماری از موارد اولیه هرنی هم ممکن است هیچ علامتی وجود نداشته باشد اما در مراحل پیشرفته خود کیسه هرنی و محتویات آن، دردناک، حساس به لمس می شوند و حتی ممکن است دردهای راجعه ایجاد کنند.
انواع فتق
انواع مختلف هرنی وجود دارد که براساس اهمیت عبارتند از:
فتق مغبنی (اینگواینال)
این نوع بیماری برجستگی در ناحیه پایینی شکم در محل کشاله ران می باشد.این نوع فتق،رایج ترین هرنی در بین 4فتق رایج است.و معمولا در بین مردان شایع تراست و ممکن است در هر دو طرف بدن اتفاق بیفتد.این بیماری معمولا بعد از برداشتن یک وسیله سنگین ،و حس درد شدید و تیر کشیدن در ناحیه ی کشاله ران و ظهور یک ورم در این ناحیه اتفاق می افتد.
فتق رانی (فمورال)
فتق رانی نیز معمولا بر اثر بروز برجستگی ناحیه کشاله ی ران کمی پایین تر ازفتق مغبنی اتفاق می افتد .معمولا در زنان شایع تر است و ازفتق مغبنی کوچکتر است.
فتق اینیسیژینال(برشی)
زمانی اتفاق می افتد که بافت از سطح یک زخم و یا بریدگی قبلی برجسته شود و بروز این فتق در صورت عدم درمان کامل یک زخم شایع تر است. به گزارش آسان طب،به عنوان مثال: عفونی شدن زخم بعد از یک عمل جراحی که این زخم رامستعد،فتق برشی می کند.وفتق معمولا حدود 2 سال بعد از عمل ظاهر می شود.
فتق نافی و اطراف نافی
زمانی اتفاق می افتد که بافت شکمی نزدیک ناف برجسته شود. هرنی نافی از همان ابتدای تولد وجود دارد و در صورت نیاز به درمان ،در همان دوران کودکی بهبود می یابد. در بسیاری از موارد ،هرنی نافی در همان سال اول زندگی نوزاد به طور خود به خودی بهبود یافته و به داخل بر می گردد. و تنها در صورت بزرگ بودن نیاز به عمل دارد زیرا نمونه ی کوچک ان مشکلی ایجاد نمی کند.
هرنی اطراف نافی معمولا در بین بزرگسالان شایع است و در ناحیه ی بالای ناف رخ می دهد و با وجود کوچک بودن اغلب نیاز به عمل جراحی دارند زیرا در صورت عدم درمان ریسک بالایی برای ایجاد اختفای روده ای دارد.
چه کسی مبتلا به باد فتق می شود؟
باد فتق ،ممکن در هر فردی اتفاق بیفتد. مردان به دلیل داشتن لوله (مجرای) باریکی در ناحیه ی کشاله ی ران که در زمان کودکی توسعه می یابد بزرگ می شود و بیضه اجازه نزول در کیسه بیضه را می دهد در ابتلا به هرنی مغبنی مستعدترند.بافتهای روده ای قادر به نفوذ به درون این مجرا بوده و منجر به تشکیل ،فتق مغبنی می شوند.
احتمال ایجاد باد فتق ،در بزرگسالان به دلیل کاهش فشار ناشی از ضعف و یا پاره شدن دیواره ی شکم که منجر به تغییر در اندازه و شکل ارگانها می شود بیشتر می باشد .
دلایل این امر عبارتند از:
- سرفه های پی در پی
- کاهش وزن یا حاملگی
- حمل کردن ،بلندکردن و یا کشیدن اجسام سنگین
- فشار زیاد برای اجابت مزاج
دلایل نیاز به درمان فتق
اگرچه،وجود هرنی یک مسئله ی جدی نیست اما به دو دلیل درمان ان معمولا پیشنهاد می شود:
- به دلیل اینکه فتق،ممکن است بزرگ شده و حس نا مناسبی ایجاد می کند.
- وجودفتق منجر به ایجاد شانس آن برای ایجاد احتقان در اثر گیر افتادن بخشی از احشا داخل سوراخ آن می شود.فتق محتقن در صورتی رخ می دهد که روده به درون شکاف عضله و یا رباط نفوذ کرده و فشرده شود.این امر موجب کاهش جریان خون به بخشی از روده می شود که درون فتق، قرار گرفته است که در نتیجه منجر به درد شدید و گاهی اسیب جدی به روده می شود.فتق محتقن غیر شایع است اما در صورت بروز فقط با جراحی فوری قابل درمان است .
ریسک ابتلا به هرنی محتقن در فتق رانی بیشتر از مغبنی است. ریسک ابتلا در فتقهای کوچک بیشتر است.
درمان فتق ها چگونه انجام می شود
همه فتقها را باید در نهایت با روش جراحی درمان کرد. تنها مورد استثنا همان طور که گفته شدفتق نافی در کودکان است که ممکن است خود به خود درمان شود. فتق ها قبل از عارضه دار شدن به یک جراحی اکتیو احتیاج دارند. یعنی بیمار به علت علائم به درمانگاه مراجعه می کند و پزشک براساس اولویت، به او نوبت جراحی می دهد، اما فتقهای مختنق و گیرافتاده، را باید به طور اورژانسی درمان کرد. روش درمان فتقها ربطی به عارضه دار شدن آنها ندارد.در ذیل روش های درمان انواع فتق، را شرح می دهیم:
درمان باد فتق مغبنی
جراحی به روش آندوسکوپس نسبت به عمل باز در درمان ، باد فتق مغبنی ترجیح داده می شود زیرا سریعتر بهبود می یابد .جراحی در طی 3 برش کوچک که بزرگترین ان 1/5 سانتی نتر است، انجام می شود .
درمان به وسیله ی قرار دادن mesh یا غلاف باریکی از موادی که باعث چسبیدن سوراخ فتق، می شود رایج تر است.
این درمان نسبت به بخیه زدن (دوختن )سوراخ فتق،خیلی محکم تر و موثرتر است .
Mesh به داخل عضلات محکم و ایمن می شود،به همین دلیل یک درمان مستحکم و دائمی است.
درمان باد فتق رانی
از انجایی که سوراخی (حفره) که این نوع باد فتق از درون ان عبور می کند بسیار سفت و محکم است احتمال ایجاد فتق محتقن در آن زیاد است.یعنی درمان فتق رانی باید هر جه سریعتر انجام شود درمان ،فتق رانی همانند فتق مغبنی اغلب با استفاده از mesh انجام می شود.
درمان فتق برشی
باد فتق برشی از نظر اندازه بسیار متنوع است یعنی درمان ان با توجه به اندازه ی ان کاملا متفاوت است .در مورد این نوع فتق هم ،استفاده از meshبه ویژه در نمونه های بزرگ پیشنهاد می شود.
درمان فتق نافی و اطراف نافی
اغلب موارد فتق، نافی نیازی به درمان ندارند. فتقهای کوچکتر معمولا به وسیله ی عمل فتق که شامل یک عمل ساده ی از بین بردن نقص به وسیله ی مواد چسبنده است بهبود می یابند. با وجود اینکه ،فتق نافی و اطراف نافی بیش از 2سانتی متر طول دارند، اما استفاده از mesh در درمان انها معمولا پیشنهاد می شوند.
منبع : ASANTEB.COM
