بررسی دلایل نیاز به انجام آزمایش هماتوکریت
هماتوکریت درصد گلبول‌های قرمز در کل حجم خون را تعیین کرده و همیشه به صورت درصد بیان می‌شود. خون به طور عمده از گلبول‌های قرمز تشکیل شده و سلول‌های سفید خون در یک مایع تقریبا شفاف به نام سرم معلق می‌باشند. گلبول‌های قرمز برای سلامت فرد بسیار مهم و ضروری هستند زیرا آن‌ها اکسیژن و مواد مغذی را به نواحی مختلف بدن انتقال می‌دهند. افراد برای حفظ سلامتی خود، به نسبت صحیحی از گلبول‌های قرمز نیاز دارند و وضعیت کم خونی به علت داشتن تعداد بسیار کمی از گلبول‌های قرمز رخ می‌دهد. پایین بودن تعداد سلول‌های قرمز خون و یا بالا بودن آن عموما نیاز به آزمایش هماتوکریت خواهد داشت.
علت انجام آزمایش هماتوکریت
در آزمایش شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC)، آزمایش هماتوکریت گنجانده شده است. توجه داشته باشید که آزمایش هماتوکریت می‌تواند همراه با تست هموگلوبین به عنوان یک چک آپ عمومی نیز انجام گیرد. آزمایش هماتوکریت می‌تواند به دلایل مختلفی به بیمار توصیه شود اما اغلب برای بررسی کم خونی، لوسمی، کمبود آب و کمبود رژیم غذایی مورد استفاده قرار خواهد گرفت. این آزمایشات اغلب زمانی درخواست می‌شوند که شخص علائم شرایطی که بر گلبول‌های قرمز خون تاثیر می‌گذارند را با خود به همراه داشته باشد مانند آنمی و پلی سیتمی. برخی از علائم آنمی شامل موارد زیر می‌گردند:
- خستگی و ضعف
- کمبود انرژی
- رنگ پریدگی
- تنگی نفس
علائم پلی سیتمی نیز عبارتند از:
- اختلال در بینایی
- سرگیجه
- سردرد
- بزرگ شدن طحال
- قرمز شدن پوست
توجه داشته باشید که افراد باید به محض بروز علائم و شرایط نامبرده شده برای بررسی بیشتر و انجام آزمایش هماتوکریت به پزشک مراجعه نمایند.
بررسی شیوه‌های مختلف انجام این آزمایش
در ابتدا فرد باید یک آزمایش خون انجام دهد تا برای ارزیابی به آزمایشگاه فرستاده شود. یک متخصص برای آزمایش هماتوکریت نیاز به یک نمونه کوچک از خون دارد . توجه داشته باشید که اگر این آزمایش بخشی از CBC باشد، تکنسین آزمایشگاه خون را از یک رگ واقع در آرنج یا پشت دست خواهد گرفت. تکنسین، سطح پوست فرد را با یک ضدعفونی کننده تمیز کرده و باند کششی یا تورنیک را در اطراف بازو قرار می‌دهد تا به برجستگی رگ کمک نماید، سپس یک سوزن را در رگ وارد کرده و یک نمونه خون از فرد خواهد گرفت، پس از انجام این مراحل تکنسین باند الاستیک را برداشته و ناحیه مورد نظر را توسط یک باند پوشش می‌دهد تا خونریزی متوقف شود. پس از انجام تمامی این مراحل، نمونه برای تجزیه و تحلیل به یک آزمایشگاه ارسال می‌شود. به هنگام وارد کردن سوزن در پوست، فرد ممکن است احساس خارش و خفگی کرده و یا دچار کمردرد و سرگیجه شود، حتی ممکن است یک کبودی جزئی در ناحیه مورد نظر به وجود آید که البته ظرف چند روز برطرف خواهد شد. در نظر داشته باشید که انجام این آزمایش فقط چند دقیقه زمان خواهد برد، بنابراین فرد می‌تواند پس از اتمام کار به فعالیت‌های روزمره خود بپردازد. هماتوکریت در آزمایشگاه با استفاده از یک سانتریفیوژ مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، بدین صورت که دستگاه با سرعت بالا چرخش می‌کند تا محتویات خون را جداسازی نماید. لازم به ذکر است که یک متخصص آزمایشگاه ضدانعقاد مخصوصی را جهت جلوگیری از لخته شدن خون به نمونه اضافه خواهد کرد. پس از انجام این کار، نمونه آزمایشگاهی به 3 بخش زیر تقسیم خواهد شد:
- سلول‌های قرمز خون
- ضدانعقاد
- پلاسما یا مایع در خون
لازم به ذکر است که هر عنصر در قسمت‌های مختلف لوله قرار گرفته و از این میان سلول‌های قرمز خون به پایین لوله می‌روند.
سطح طبیعی هماتوکریت در بدن افراد مختلف
توجه داشته باشید که بازه‌های پذیرفته شده برای آزمایش هماتوکریت بستگی به جنس و سن افراد دارد اما محدوده‌های طبیعی عموما به شرح ذیل می‌باشند:
- مردان بالغ: 38.8 تا 50 درصد
- زنان بالغ: 34.9 تا 44.5 درصد
- نوزادان تازه متولد شده: 44 تا 64 درصد
- نوزادان 2 تا 8 هفته: 39 تا 59 درصد
- کودکان 2 تا 6 ماهه: 35 تا 50 درصد
- کودکان 6 ماه تا 1 ساله: 29 تا 43 درصد
- کودکان 1 تا 6 ساله: 30 تا 40 درصد
- نوجوانان و جوانان 6 تا 18 ساله: 32 تا 44 درصد
به گزارش مجله پزشکی آسان طب در افراد مسن این میزان می‌تواند اندکی کاهش داشته باشد. در صورت کم یا زیاد بودن سطح هماتوکریت در خون، مشکلات مختلفی می‌تواند در فرد وجود داشته باشد. سطح هماتوکریت پایین ممکن است نشانه‌ای از موارد قید شده زیر باشد:
- بیماری‌های مغز استخوان
- بیماری التهابی مزمن
- کمبود مواد مغذی مانند آهن، فولات و یا ویتامین B12
- خونریزی داخلی
- کم خونی همولیتیک
- نارسایی کلیه
- لوسمی
- لنفوم
- کم خونی سلول داسی شکل
سطح بالای هماتوکریت نیز می‌تواند نشان دهنده عوامل زیر باشد:
- بیماری قلبی مادرزادی
- کمبود آب
- تومور کلیه
- بیماری‌های ریوی
در صورتی که اخیرا اهدای خون انجام داده و یا باردار هستید، قبل از انجام آزمایش هماتوکریت حتما پزشک خود را در جریان بگذارید زیرا این عوامل نتایج شما را تحت تاثیر قرار خواهند داد. به عنوان مثال بارداری ممکن است سطح نیتروژن اوره خون فرد را به دلیل افزایش مایع بدن کاهش دهد، همچنین اگر محل زندگی فرد در ارتفاع بالایی باشد، سطح هماتوکریت به سبب کاهش مقدار اکسیژن در هوا بیشتر خواهد بود. پزشک ممکن است نتایج آزمایش هماتوکریت را با قسمت‌هایی از آزمایش CBC و علائم کلی فرد مورد مقایسه قرار دهد.
راه‌های درمانی و عوارض جانبی هماتوکریت کم یا زیاد
درمان هماتوکریت کم یا زیاد بستگی به علت اصلی، سطح هماتوکریت و وضعیت کلی سلامت فرد دارد. اگر هماتوکریت فقط کمی بالاتر یا کمتر از سطوح نرمال باشد، اکثر افراد با دارو یا روش‌های دیگر درمان نمی‌شوند. برخی از بیمارانی که دارای هماتوکریت بسیار کم می‌باشند، ممکن است نیاز به آهن، ترانسفوزیون یا داروهای داخل وریدی برای تحریک تولید سلول‌های قرمز توسط مغز استخوان داشته باشند، همچنین بعضی از بیماران مبتلا به هماتوکریت بسیار بالا به علت بیماری‌هایی مانند پلی سیتمی ورا ممکن است نیاز به تزریق خون داشته باشند. در این مرحله پزشک متخصص تصمیم خواهد گرفت که آیا دارو یا انجام روش‌های دیگر برای بهبود شرایط فعلی فرد موثر خواهد بود یا خیر. به طور کلی، مقادیر غیر طبیعی هماتوکریت توسط پزشکان و با آزمایش خون انجام می‌شود. این آزمایش عموما بدون عوارض بوده و با خطرات مهمی همراه نخواهد بود، اما ممکن است فرد پس از انجام آزمایش احساس خستگی نماید و یا در ناحیه مورد نظر دچار خونریزی شود.
منبع: https://mag.asanteb.com
