بررسی چسبندگی خون و غلظت بالا

غلظت خون بالا (پلی سیتمی یا Polycythemia) بیماری است که در آن سلول های قرمز موجود در خون افزایش می یابند. افراد مبتلا به غلظت خون بالا سلول های قرمز خون یا هموگولوبین و یا هماتوکریت بیشتر از حد معمول در خون خود دارند. غلظت خون بالا می تواند ناشی از افزایش تعداد سلول های قرمز و یا کاهش پلاسمای خون باشد. غلظت خون بالا یا پلی سیتمی گاهی اوقات اریتروسیتوز نیز نامیده می شود. چسبندگی خون را در ادامه بررسی خواهیم کرد.

انواع چسبندگی خون

• غلظت خون اولیه (پلی سیتمی ورا) – این نوع پلی سیتمی وابسته به فاکتورهای تشکیل دهنده گلبوب قرمز می باشد. پلی سیتمی ورا یا اریترمیا زمانی رخ می دهد که سلول های قرمز در نتیجه وضعیت غیرعادی در مغزاستخوان رخ می دهد. بعضی اوقات پلاکت خون و سلول سفید زیادی هم تولید می شود. علایم این بیماری شامل سردرد و سرگیجه و بزرگ شدن طحال و کبد می باشد. در بعضی از موارد افراد مبتلا ممکن است دچار فشار خون بالا و یا لخته خون شوند.
• غلظت خون ثانویه (پلی سیتمی ثانویه) – این نوع پلی سیتمی ناشی از افزایش تولید طبیعی و یا مصنوعی اریتروپویتین و در نتیجه گلبول های قرمز می باشد. در غلظت خون ثانویه حدود 6 تا 8 میلیون و عموما 9 میلیون سلول قرمز در هر میلی متر مکعب خون موجود می باشد. پلی سیتمی ثانویه عموما زمانی درمان می شود که مشکلیکه باعث ایجاد این بیماری شده درمان شود.

مقدار طبیعی هماتوکریت، تعداد سلول های قرمز و هموگلوبین

• هماتوکریت نسبت بین سلول های قرمز به کل سلول ها می باشد. بازه طبیعی هماتوکریت بین 45 تا 52 درصد برای مردان و 37 تا 48 درصد برای زنان متغیر می باشد.
• تعدا سلول های قرمز نشان دهنده مقدار این سلول ها در بخشی از خون می باشد. مقدار طبیعی این نسبت برای مردان بین 4.7 تا 6.1 میلیون سلول در میکرولیتر برای مردان و 4.2 تا 5.4 میلیون سلول در میکرولیتر برای زنان می باشد.
• هموگلوبین پروتئینی در سلول های قرمز خون می باشد که اکسیژن را حمل کرده و به خون رنگ قرمز می دهد. مقدار طبیعی هموگلوبین برای مردان 13 تا 18 گرم در یکدهم لیتر و برای زنان 12 تا 16 گرم در یکدهم لیتر می باشد.

علایم ابتلا به غلظت بالا و چسبندگی خون چیست؟

ابتلا به غلظت خون بالا در خیلی از افراد کم علامت و یا حتی بدون علامت می باشد. چند علامت کلی وجود دارند که می توانند نشان دهنده ابتلای افراد به غلظت خون باشند:

• ضعف و خستگی
• سردرد
• خارش پوست
• کبودی
• درد مفاصل
• سرگیجه
• شکم درد

در پلی سیتمی ورا، سایر اختلالات خونی نیز معمول می باشد، بنابراین مشکلات خونریزی دهنده و یا لخته خون در این افراد ممکن است دیده شود. خارش پوست بعد از دوش گرفتن، بدلایل نامشخص در افراد مبتلا ممکن است دیده شود. درد مفاصل نیز در افراد مبتلا به غلظت خون اولیه شایع می باشد. قرمزی و حساسیت در کف دست ها و پاها نیز در این افراد دیده شده و به آن اریتروملالژیا می گویند.

علایم غلظت خون ثانویه چسبندگی خون می تواند نزدیک به بیماری های اساسی از قبیل بیماری های مزمن ریوی باشد. بنابراین تنگی نفس، سرفه مزمن، اختلال خواب، سرگیجه، ناتوانی در ورزش و خستگی در این بیماران احتمالا شایع می باشد.

اگر غلظت خون شما چسبندگی خون مرتبط با سرطان کلیه، سرطان کبد و یا تومورهای ترشح کننده اریتروپویتین باشد، علایم این مشکلات از قبیل کاهش وزن، درد شکم، احساس سیری و یا زردی نیز بهمراه ان باشد.

در صورت خونریزی، مشکل در تنفس، تنگی نفس و یا علایم سکته مغزی، مراجعه به اورژانس و یا پزشک ضروری و واجب می باشد.

درمان غلظت بالا چگونه است؟

درمان غلظت خون بالا (پلی سیتمی) بسته به علت آن متفاوت می باشد. در پلی سیتمی ورا یا سایر سندرم های پلی سیتمی اولیه، گزینه های درمانی خاص تر می باشند. فصد خون (Phlebotomy) مهم ترین بخش درمان می باشد. هماکروتیت کم تر از 45 در مردان و کم تر از 44 در زنان هدف درمان با فصد خون می باشد.

چندین داروی خاص در کنار فصد خون برای کاهش تولید غیرطبیعی سلول های خونی نیز استفاده می شود. اکثر این داروهای شیمی درمانی عوارض جانبی داشتنه و استفاده آنها محدود می باشد.

داروی هیدروکسی اوره (hydroxyurea) برای بیمارانیکه دچار غلظت خون اولیه بوده و در خطر بالاتری برای ابتلا به لخته خون هستند، استفاده می شود. بهترین شرایط استفاده از این دارو برای سن بالای 70 سال، پلاکت خون بالای 1.5 میلیون و خطرات بیماری های قلبی و عروقی می باشد.

آسپرین و سایر داروهای ضدپلاکت ممکن است در افراد مبتلا به پلی سیتمی بمنظور کاهش خطرات لخته خون مفید می باشد، بجز زمانیکه بیمار دچار مشکلات خونریزی دهنده باشد.

در افراد مبتلا به پلی سیتمی ثانویه، هدف درمان بیماری باعث غلظت خون می باشد. با درمان بیماری اصلی، پلی سیتمی ناشی از آن نیز بهبود می یابد.

عوارض ابتلا به غلظت بالا و چسبندگی خون

عوارض پلی سیتمی ورا (غلظت اولیه) افزایش تعداد گلبول های قرمز و در نتیجه چسبناکی و غلظت می باشد.  این چسبناکی و غلظت می تواند باعث افزایش خطر لخته ، سکته قلبی، حمله قلبی و حتی مرگ شود. یکی دیگر از عارضه های غلظت خون اولیه، تبدیل آن به سرطان خون لوسمی، خونریزی شدید و لخته های خونی می باشد. از دیگر عوارض این بیماری اختلال عملکرد کلیه ها، سنگ کلیه و نقرس می باشد. یکی دیگر از عوارض کم خونی ناشی از نارسایی مغز استخوان می باشد.

چگونگی پیشگیری از غلظت و چسبندگی خون

غلظت ثانویه ناشی از سیگار کشیدن شدید و یا قرار گرفتن در برابر مونواکسید کربن با کاهش قرار گرفتن در برابر این گاز ها و ترک سیگار ممکن می باشد. کنترل فشار بالا و دیابت می تواند بشکل بلقوه خطر پلی سیتمی را کاهش دهد. بااینحال غلظت اولیه و پلی سیتمی مادرزادی قابل پیشگییر نیست.