با 10 نوع از غدد داخلی آشنا شویم

برخی از غده های درون بدن مجاری ترشحی ندارند و ترشحات خود را مستقیما به داخل جریان خون می ریزند. به این غده ها غدد آندوکرین یا غدد درون ریز یا غدد داخلی می گویند. ترشحات این غدد داخی هورمون نام دارد. در این بخش از مجله پزشکی آسان طب درباره انواع غدد داخلی اطلاعاتی را آماده کرده ایم که به شما معرفی می کنیم. یکی از غدد داخلی غده تیروئید است که اختلال در آن بر کل بدن تاثیر می گذارد.

غدد داخلی

انواع غدد داخلی:

یک سری غدد وجود دارند که مجاری ترشحی ندارند و ترشحات خود را مستقیما به داخل جریان خون می ریزند که به نام غدد آندوکرین یا درون ریز یا داخلی معروفند. ترشحات این غده ها را هورمون می گویند.

تعدادی از غدد بدن، ترشحات خود را به وسیله مجاری غده ای به خارج تخلیه می کنند. از این رو غدد برون‌ریز یا خارجی نام دارند، مانند غدد بزاقی و کبد که مجاری آنها به دستگاه گوارش می پیوندند و غدد پستانی و عرق که در سطح پوست باز می شوند.

یک سری غدد دیگر نیز وجود دارند که مجاری ترشحی ندارند و ترشحات خود را مستقیما به داخل جریان خون می ریزند که به نام غدد آندوکرین یا درون ریز یا داخلی معروفند. ترشحات این غده ها را هورمون می گویند.

مقادیر بسیار کم این هورمون ها روی بسیاری از اعمال بدن مانند تحریک یا جلوگیری از رشد و نمو و فعالیت های گوناگون بافت ها اثر عمیق و نقش کنترل کننده دارد. همچنین رفتار و کردار و صفات شخص را تحت تاثیر قرار می دهند.

در اینجا نام و عملکرد 10 غدد داخلی بدن را به طور مختصر برایتان بیان می کنیم.

1- هیپوتالاموس از انواع غدد داخلی

هیپوتالاموس، مجموعه ای از سلول های خاص می باشد که در بخش پایینی مرکز مغز واقع شده است و اصلی ترین رابط بین سیستم غدد درون ریز و سیستم عصبی به شمار می رود. سلول های عصبی موجود در هیپوتالاموس، با تولید مواد شیمیایی که تولید و ترشح هورمون ها را یا تشدید یا متوقف می کنند، غده هیپوفیز را کنترل می کند.

2- هیپوفیز انواع غدد داخلی

غده هیپوفیز مهم ترین بخش سیستم غدد درون ریز به شمار می رود.

غده هیپوفیز به دو بخش تقسیم می شود: بخش پیشین (قدامی) و بخش پسین (خلفی).

بخش پسین یا خلفی غده هیپوفیز، هورمون ضد ادرار (آنتی دیورتیک) را ترشح می کند که با تاثیری که بر کلیه ها و دفع ادرار دارد، به حفظ توازن آب بدن کمک می کند.

همچنین هورمون اکسی توسین را ترشح می کند که باعث انقباضات رحم در طی زایمان و نیز ترشح شیر از سینه های مادر بعد از زایمان می گردد.

بخش پیشین هیپوفیز فعالیت غدد تیروئید، آدرنال و تناسلی را تنظیم می کند. از میان هورمون هایی که بخش پیشین هیپوفیز ترشح می کند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

– هورمون رشد یا سوماتوتروپین که رشد استخوان ها و سایر بافت های بدن را تحریک می کند و در استفاده بدن از موادمغذی و معدنی نقش دارد.

هورمون های تیروئید سرعت سوخت ساز بدن را تنظیم می کنند

– هورمون پرولاکتین که تولید شیر را در زنان شیرده فعال می کند.

– هورمون تیروتروپین که غده تیروئید را برای تولید هورمون های تیروئید تحریک می کند.

– کورتیکوتروپین که غده آدرنال را برای تولید برخی هورمون های خاص تحریک می کند.

غده هیپوفیز همچنین اندورفین نیز ترشح می کند. اندورفین ها مواد شیمیایی هستند که برای کاهش حساسیت به درد، بر روی سیستم عصبی کار می کنند.

علاوه بر این، غده هیپوفیز هورمون هایی نیز ترشح می کند که به تخمدان ها و بیضه ها برای تولید هورمون های جنسی پیام می فرستند.

غده هیپوفیز همچنین تخمک گذاری و چرخه قاعدگی را نیز در زنان کنترل می کند.

3- تیروئید از انواع غدد داخلی

تیروئید که در بخش جلویی گردن قرار دارد، هورمون های تیروکسین و تری یدوتیرونین را تولید می کند. این هورمون ها سرعت سوخت ساز بدن را تنظیم می کنند. همچنین نقش مهمی در رشد استخوان ها و مغز و سیستم عصبی در کودکان دارند.

تولید و آزادسازی هورمون های تیروئید توسط تیروتروپین کنترل می شود که آن نیز به نوبه خود توسط غده هیپوفیز ترشح می شود.

4- پاراتیروئید از انواع غدد داخلی

به غده تیروئید، چهار غده کوچک متصل است که به همراه یکدیگر عمل می کنند و پاراتیروئید نامیده می شوند. این غدد هورمون پاراتورمون را ترشح می کنند که با کمک هورمون کلسی‌تونین که در تیروئید تولید می شود، سطح کلسیم را در خون تنظیم می کنند.

5- جزایر لانگرهانس غده پانکراس (لوزالمعده)

پانکراس یا لوزالمعده دو هورمون مهم، یعنی انسولین و گلوکاگون را تولید می کند. این هورمون ها برای حفظ تعادل قند خون و حفظ سوخت و ذخائر انرژی بدن، در کنار یکدیگر عمل می کنند.

در بافت لوزالمعده علاوه بر غددی که آنزیم های گوارشی را تهیه می کنند و به وسیله مجرای لوزالمعده به داخل روده می ریزند، تعداد بسیار زیادی سلول وجود دارد که به مجرای لوزالمعده ای ارتباطی ندارند و به نام جزایر لانگرهانس خوانده می شوند.

جزایر لانگرهانس، هورمون هایی ترشح می کنند که مهم ترین آنها انسولین است و متابولیسم گلوسیدها و چربی ها را تنظیم می کند.

بیماری جزایر لانگرهانس یا حذف غده لوزالمعده از بدن، موجب بالا رفتن میزان قند خون و افزایش ادرار می گردد که به مرض قند یا دیابت معروف است.

6- غدد فوق کلیوی یا آدرنال از انواع غدد داخلی

بدن دو غده آدرنال مثلثی شکل دارد که هر کدام روی یکی از کلیه ها قرار گرفته است.

غدد آدرنال دو قسمت دارند که هر کدام یک سری هورمون تولید می کنند و عملکرد متفاوتی دارند.

بخش بیرونی یا قشری آدرنال، هورمون هایی تولید می کند که کورتیکواستروئید نامیده می شوند و توازن نمک و آب بدن، واکنش بدن به استرس، متابولیسم، سیستم ایمنی و رشد و عملکرد جنسی را تنظیم می کنند.

بخش داخلی یا مرکزی، کاتکول‌آمین هایی مثل اپی‌نفرین تولید می کند. اپی نفرین که آدرنالین هم نامیده می شود، در مواجهه با استرس، فشار خون و ضربان قلب را بالا می برد.

7 و 8- غدد تناسلی ( بیضه ها در مردان و تخمدان ها در زنان)

غدد داخلی

غدد جنسی یا تناسلی، مهم ترین منبع تولید هورمون های جنسی هستند.

در مردان، این غدد در کیسه بیضه قرار گرفته اند. غدد تناسلی مردانه یا بیضه ها، هورمون هایی تولید می کنند که آندروژن نامیده می شوند و مهم ترین آنها تستوسترون است. این هورمون ها تغییرات بدن را که به خاطر رشد جنسی ایجاد می شود، مثل بزرگ شدن آلت تناسلی و بروز سایر ویژگی های مردانه مثل کلفت شدن صدا، رشد موی صورت و شرمگاه و افزایش رشد و قدرت عضلانی، تنظیم می کنند. تستوسترون همچنین در تولید اسپرم توسط بیضه ها نیز دخالت دارد.

تیموس سهم بسزایی را در سیستم ایمنی بدن ایفا می کند

غدد زنانه، یعنی تخمدان ها، در لگن خاصره قرار گرفته اند. این غدد، تخمک و نیز هورمون های زنانه مثل استروژن و پروژسترون را تولید می کنند. استروژن در ایجاد خصوصیات جنسی زنانه مثل رشد سینه ها و جمع شدن چربی بدن در ران ها و باسن، نقش دارد.

هم استروژن و هم پروژسترون در حاملگی و تنظیم عادت ماهانه نیز نقش دارند.

9- تیموس از انواع غدد داخلی

تیموس، یک اندام تخصص یافته در دستگاه ایمنی بدن است. تنها فعالیت شناخته شده آن تولید لنفوسیت تی است که سلول‌های حیاتی برای دستگاه ایمنی بدن هستند.

تیموس در ناحیه قفسه سینه، در پشت جناغ سینه و در جلوی قلب قرار دارد.

تیموس در هنگام تولد غده ای است کاملا بزرگ که تا سن بلوغ همچنان به رشد خود ادامه می دهد و سپس شروع به تحلیل رفتن می نماید. تیموس سهم بسزایی را در سیستم ایمنی بدن ایفا می کند.