روش‌های پیشگیری از مسمومیت بارداری

مسمومیت بارداری یکی از مشکلاتی است که ممکنست در بارداری رخ داده و حتی باعث مرگ مادر یا جنین شود. دو علامت اصلی مسمومیت بارداری افزایش فشار خون و دفع پروتئین از ادرار است. علائمی چون سردرد، سرگیجه، تاری دید، درد زیر جناغ سینه، تهوع، استفراغ  از نشانه های مسمومیت در بارداری است. خانم های حامله باید مدام فشار خودشان را اندازه گیری کنند. در این بخش از مجله پزشکی آسان طب درباره مسمومیت بارداری اطلاعاتی را تقدیم می کنیم.

مسمومیت بارداری

ورم شدید، افزایش ناگهانی وزن و بالا رفتن شدید فشارخون، تاری دید، سرگیجه و سردرد همه می‌توانند به یک خانم باردار بگویند که اوضاع خوب نیست. «پره اکلامپسی» یا مسمویت بارداری یکی از اختلالات مهم دوران بارداری است که می‌تواند یک مادر باردار را در میانه راه مجبور به زایمان زودرس کند. گرچه اغلب زنان تصور می‌کنند مسمومیت بارداری حاصل میل خانم‌های باردار به نمک است اما متخصصان می‌گویند یک زن حتی در صورت کم کردن نمک از رژیمش هم می‌تواند دچار این مسمومیت مهلک شود و جان خود و جنینش را به خطر بیندازد.

در خصوص این بیماری که معمولا از هفته بیستم بارداری شروع می‌شود و در سه ماهه آخر بارداری بیشترین قربانیانش را می‌گیرد، با دکتر شیرین نیرومنش، متخصص زنان و زایمان و فوق تخصص پریناتولوژی گفت و گو کردیم. این استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران به شما در مورد دلایل بروز مسمومیت بارداری، علائم و راه‌های تشخیص و درمان آن توضیح می‌دهد.

هر روز فشارتان را چک کنید

مسمومیت بارداری یکی از عوارض مهم و خطرناک بارداری و یکی از عوامل مرگ مادر و جنین در سرتاسر دنیاست. این اختلال دو علامت مهم دارد: افزایش فشار خون و دفع پروتئین از ادرار. فشار خون به‌طور طبیعی در یک خانم باردار باید حدود 11 یا 12 روی 8 باشد و فشار 14 روی 9 یا بالاتر غیر طبیعی ‌محسوب می‌شود بنابراین هر خانمی باید در هر مراجعه پزشکی طی بارداری فشار خونش را کنترل کند تا اگر میزان آن در حد 14 روی 9 یا بالاتر بود به طور جدی تحت بررسی و آزمایش قرار بگیرد.

نشانه‌های مسمومیت بارداری را بشناسید

یکی دیگر از علائم مهم مسمومیت بارداری، دفع پروتئین از ادرار است که با انجام آزمایش ادرار 24 ساعته مشخص می‌شود. اگر دفع پروتئین بیشتر از میزان طبیعی باشد فرد باید بستری شود و آزمایش‌های تکمیلی برای بررسی عملکرد کلیه‌ها، کبد، انعقاد خون و. . . را انجام دهد. همچنین باید از نظر رشد و سلامت جنین تحت مراقبت قرار بگیرد. در چنین وضعیتی فشار خون چندین بار در روز اندازه‌گیری می‌شود و با قطعی شدن مسمومیت بارداری، بارداری پر خطر نامیده می‌شود. لازم به ذکر است که مسمومیت بارداری معمولا تا زمان زایمان به پیشرفت خود ادامه می‌دهد چرا که در حقیقت علت آن خود بارداری است.

مسمومیت در بارداری شاید علائمی نداشته باشید

مسمومیت بارداری، بیماری اواخر بارداری است. به عبارتی بعد از هفته بیستم و در اکثر موارد در سه ماهه سوم بارداری روی می‌دهد. علت اصلی این بیماری تقریبا ناشناخته است. درواقع مسمومیت در اثر بارداری و جفت پیش می‌آید و نوعی عکس‌العمل بدن مادر نسبت به سلول‌های جفت است. این موضوع باعث انقباض عروق و تولید موادی از جفت می‌شود که فشار خون را بالا می‌برند.

چه زمانی نگران شوید

مسمومیت بارداری اگر با فشار خون در حد 14 یا 15 روی 9 همراه باشد، خفیف محسوب می‌شود اما اگر فشار خون به 16 روی 11 یا بالاتر برسد، مسمومیت شدید به حساب می‌آید. در این صورت ممکن است علائمی چون سردرد، سرگیجه، تاری دید، درد زیر جناغ سینه، تهوع، استفراغ و ورم کل بدن به خصوص دست و صورت ایجاد شود. در اواخر بارداری نیز ممکن است فرد به علت ورم شدید هر هفته بیش از یک کیلوگرم اضافه وزن پیدا کند.

این مسمومیت در موارد پیشرفته به علت اثراتی که بر انعقاد خون، کبد و کلیه می‌گذارد منجر به خطرات جانی، تشنج و خونریزی مغزی در مادر می‌شود. وجود خون در ادرار نیز می‌تواند نشانه مشکلات انعقادی پیشرفته باشد. در مراحل انتهایی نارسایی کلیوی هم ممکن است حجم ادرار کاهش پیدا کند.

بعد از زایمان هم باید تحت نظر باشید

این اختلال معمولا تا حدود شش هفته بعد از بارداری بهبود کامل پیدا می‌کند البته در بعضی خانم‌ها علائم ممکن است بعد از زایمان شروع شود. پس عوارض آن فقط مختص دوران بارداری نیست و گاهی بعضی عوارض از جمله تشنج تا شش هفته بعد از زایمان هم ممکن است در مادر ایجاد شود بنابراین خانمی که فشار خون بالا دارد باید تا شش هفته بعد از زایمان تحت نظر پزشک باشد و دستورات لازم را اجرا کند.

کدام خانم‌ها در خطر بیشتری هستند؟

مسمومیت بارداری در بارداری اول، افراد دیابتی، افراد چاق، خانم‌های بالای 30 سال، کسانی که در سنین خیلی پایین باردار می‌شود، مبتلایان به فشار خون بالا یا کسانی که سابقه بیماری‌های کلیوی دارند و همچنین مبتلایان به بیماری لوپوس شایع‌تر است.

علاوه بر این خانم‌هایی که در بارداری اول‌شان مسمومیت بارداری را تجربه می‌کنند بیشتر از بقیه افراد در خطر ابتلا به این اختلال در بارداری‌های بعدی خود هستند اما این موضوع صددرصد نیست؛ یعنی ابتلا به مسمومیت در بارداری اول الزاما با تکرار آن در بارداری دوم همراه نیست.

ژنتیک هم بی‌تاثیر نیست

احتمال ابتلا به مسمومیت بارداری در صورت وجود سابقه خانوادگی بیشتر می‌شود بنابراین اگر مادر یا خواهرتان این اختلال را تجربه کرده‌اند باید حتما موضوع را با پزشک در میان بگذارید تا مراقبت‌ها دقیق‌تر و با فاصله کمتری انجام شود. خطر بروز این مسمومیت در بارداری‌های دوقلویی یا چندقلویی نیز بیشتر است. درواقع این بارداری‌ها پرخطر محسوب می‌شوند و تمامی عوارض بارداری از جمله دیابت بارداری، زایمان زودرس، جفت سرراهی، خونریزی‌های دوران بارداری و. . . در آنها بیشتر دیده می‌شوند.

بی‌توجهی به درمان و خطر مرگ جنین

در این اختلال به دلیل اینکه فشار خون مادر بالا می‌رود، رشد جنین در داخل رحم تاخیر پیدا می‌کند بنابراین جنین نسبت به سن خود کم‌وزن باقی می‌ماند. همچنین ممکن است مایع اطراف جنین کاهش پیدا کند و زایمان زودرس اتفاق بیفتد. در واقع 50 درصد از نوزادان در مسمومیت بارداری به صورت نارس متولد می‌شوند چراکه گاهی پزشک مجبور است به علت فشار خون بالا، زایمان را زودتر از موعد خاتمه دهد تا جان مادر به خطر نیفتد.

احتمال مرگ جنین در داخل رحم یا بعد از تولد نیز در این اختلال افزایش پیدا می‌کند. «دکولمان» یا جدا شدن زودرس جفت هم یکی دیگر از عوارض مسمومیت بارداری است. این وضعیت که خطر جانی برای مادر و جنین دارد در اواخر بارداری و قبل از زایمان اتفاق می‌افتد و طی آن فرد دچار خونریزی و درد شدید می‌شود.

بعد از تشخیص چه کنیم؟

به محض تشخیص مسمومیت بارداری، فرد باید در بیمارستان بستری شود و آزمایش‌های لازم را انجام دهد. درواقع اگر جنین قابلیت زندگی در خارج از بدن مادر را داشته باشد یا مسمومیت بارداری از نوع شدید باشد، ختم بارداری توصیه می‌شود اما اگر مسمومیت بارداری از نوع خفیف باشد با مراقبت‌های دقیق، تکرار آزمایش‌ها، بررسی سلامت جنین و کنترل فشار خون مادر شاید بتوان تا رسیده شدن جنین و آمادگی او برای زندگی خارج از بدن مادر، بارداری را ادامه داد.

در این صورت توصیه می‌شود فرد استراحت نسبی داشته باشد، استرس را کاهش دهد و آرامش خود را حفظ کند. در خیلی از موارد نیز پزشک به خانم‌های شاغل توصیه می‌کند سر کار نروند و مراقبت‌ها و مراجعات پزشکی را در فواصل کوتاه‌تری انجام دهند. همچنین بهتر است یک رژیم غذایی کم‌نمک با میزان زیاد پروتئین، کلسیم، لبنیات کم‌چرب و سبزیجات داشته باشند.

قبل از 30 سالگی باردار شوید

برای پیشگیری از ابتلا به مسمومیت بارداری توصیه می‌شود قبل از 30 سالگی اقدام به بارداری کنید. برخورداری از یک رژیم غذایی سالم و وزن مناسب نیز احتمال مسمومیت بارداری را کاهش می‌دهد. توصیه می‌شود همه خانم‌ها قبل از اقدام به بارداری با متخصص زنان مشاوره داشته باشند تا آزمایش‌های لازم را انجام دهند و از لحاظ فشار خون، وزن و بیماری‌های زمینه‌ای بررسی شوند. در این آزمایش‌ها اگر نکته‌ای غیر طبیعی دیده شود یا فشار خون و وزن بالا باشد، فرد باید ابتدا تحت نظر پزشک این مشکلات را اصلاح کند و بعد باردار شود. شاید یکی از علایم بارداری تهوع باشد. البته این تهوع میتواند علامت مسمومیت باشد و میتواند نباشد.