هیپر فسفاتمی یا بالا بودن فسفات در خون و علائم آن

زمانی که فسفات بیش از حد در خون وجود داشته باشد در اصطلاح پزشکی به آن هیپر فسفاتمی می‌گویند. شایع‌ترین علت این وضعیت بیماری‌های کلیوی است اما شرایط دیگری نیز می‌توانند باعث شوند که فسفات از حد تعادل خارج شود. فسفات در حقیقت یک ماده شیمیایی است که در بدن یافت شده و حاوی مواد معدنی به نام فسفر می‌باشد که به طور طبیعی در بسیاری از غذاها یافت می‌شود. فسفر از استخوان‌ها و دندان‌ها در مقابل آسیب محافظت کرده و انرژی بدن را تنظیم خواهد کرد.

توضیح اجمالی در رابطه با عارضه هیپر فسفاتمی

همراهان مجله پزشکی آسان طب کلیه‌ها به طور طبیعی سطوح فسفات را کنترل می‌نمایند، با این حال گاهی نیز اتفاق می‌افتد که به دلیل عملکرد ضعیف کلیه‌ها، آن‌ها قادر به کاهش فسفات کافی نباشند که این مسئله سبب ایجاد سطح بالای فسفات در بدن می‌شود. درمان هیپر فسفاتمی بستگی به علت ایجاد آن دارد، مثلا برای افراد مبتلا به بیماری کلیوی ترکیبی از رژیم غذایی و داروها به منظور کنترل سطح فسفات به کارگیری می‌شوند.

علائم ایجاد هیپر فسفاتمی

هیپر فسفاتمی معمولا علائم ظاهری با خود به همراه ندارد و بیشتر احتمال می‌رود که پای یک بیماری زمینه‌ای مانند دیابت کنترل نشده در میان باشد. در نظر داشته باشید که اگر سطح فسفات در خون بیش از حد بالا باشد، ممکن است فرد منجر به اختلالات ماده معدنی، استخوان و کلسیفیکاسیون گردد.

اختلالات مواد معدنی و استخوانی

استخوان‌ها برای بازسازی، رشد و مقاومت بالا به مواد معدنی و هورمون نیاز دارند. کلیه‌ها وظیفه تنظیم و تعادل میزان فسفر و کلسیم را در خون به عهده دارند و اگر به هر دلیلی این تعادل صورت نگیرد، ممکن است کلسیم از استخوان خارج شده و فرد با ضعف استخوانی رو به رو شود و از آنجا که کلیه‌ها میزان مواد معدنی و سایر مواد شیمیایی را کنترل می‌نمایند، بیماری مزمن کلیه می‌تواند باعث ایجاد اختلالات معدنی و استخوانی در فرد گردد و در این میان افراد مبتلا به نارسایی کلیه و افرادی که دیالیز می‌شوند بیشتر در معرض خطر قرار دارند. این عارضه ممکن است سال‌ها بدون علائم طول بکشد اما با گذشت زمان استخوان‌ها شروع به ضعیف شدن می‌کنند و از این رو ممکن است فرد احساس درد در استخوان‌ها یا مفاصل خود را تجربه نماید. نکته حائز اهمیت اینجاست که اگر این اتفاق در کودکان مبتلا به بیماری کلیوی رخ دهد، می‌تواند جدی‌تر باشد زیرا استخوان‌های آن‌ها هنوز در حال توسعه می‌باشند. کودکان مبتلا به بیماری مربوط به مواد معدنی و استخوانی نیز ممکن است به طور کامل رشد نکنند و استخوان پاهای آنان به سمت داخل یا خارج خم شود که گاهی اوقات این مسئله به عنوان نرمی استخوان شناخته می‌شود.

بررسی مشکل کلسیفیکاسیون

کلسیفیکاسیون زمانی رخ می‌دهد که کلسیم در اندام‌ها یا بافت‌های بدن ذخیره شود. این وضعیت می‌تواند رگ‌ها و شریان‌ها را نیز تحت تاثیر خود قرار داده و منجر به پدیده کلسیفیکاسیون عروقی گردد. این مسئله بسیار نگران کننده و جدی می‌باشد زیرا قلب نیاز به کار سخت‌تر برای پمپاژ کردن خون در اطراف بدن دارد. باید توجه داشت که کلسیفیکاسیون می‌تواند دیالیز را دشوارتر کرده و سطوح بالای فسفر و کلسیم در خون نیز می‌توانند موجب خارش پوست و قرمزی چشم‌ها شوند.

علت‌های ایجاد هیپر فسفاتمی

بیماری‌های کلیوی شایع‌ترین علت هیپر فسفاتمی هستند. کلیه‌های سالم سطح کانی‌های موجود در خون را تنظیم می‌کنند اما کلیه‌هایی که به درستی کار نمی‌کنند همیشه قادر به انجام این کار نخواهند بود. شرایط دیگری نیز وجود دارند که منجر به سطح بالای فسفات در خون می‌شوند که در این قسمت به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

دیابت کنترل نشده: این مشکل سبب ایجاد سطح بالای قند خون شده و می‌تواند به مشکلات جدی پزشکی مانند آسیب به اندام‌ها منجر شود.

کتواسیدوز دیابتی: در این عارضه میزان کتون‌های مضر در بدن بالا رفته و سطح قند خون را در افراد افزایش می‌دهد.

کم کاری پاراتیروئید: یک اختلال هورمونی نادر است که در آن بدن به اندازه کافی هورمون پاراتیروئید (PTH) تولید نمی‌کند. PTH به کنترل میزان فسفر در خون و استخوان کمک می‌نماید.

هیپوکلسمی: این وضعیت نیز نادر بوده و موجب پایین آمدن سطح کلسیم در خون خواهد شد.

توجه داشته باشید که مصرف یک مکمل فسفات نیز می‌تواند منجر به هیپر فسفاتمی شود. اکثر افراد فسفر بیشتری از رژیم غذایی خود دریافت می‌کنند، در حالی که هیچکس نباید بیش از 250 میلی‌گرم مکمل فسفر در روز مصرف کند. به اغلب غذاهای فرآوری شده نیز برای نگهداری آن‌ها فسفر اضافه می‌شود و یک رژیم غذایی حاوی پروتئین بالا نیز دارای فسفر بیشتری نسبت به نیاز‌های روزانه یک فرد می‌باشد.

تشخیص درست هیپر فسفاتمی

اگر فردی علائم هیپر فسفاتمی یا بیماری مرتبط با آن را داشته باشد، باید به پزشک مراجعه نماید. پزشک در این وضعیت تاریخچه پزشکی فرد را مورد بررسی قرار داده و هر علائمی را به طور دقیق ارزیابی می‌کند، همچنین یک معاینه فیزیکی انجام داده و گاهی اوقات انجام آزمایش فسفات را به فرد توصیه خواهد کرد. آزمایشات مربوط برای تشخیص هیپرفسفاتمی که توسط پزشک انجام می‌گیرند به شرح ذیل می‌باشند:

• اندازه‌گیری سطح فسفات در قسمت مایع خون پلاسما نامیده می‌شود که پزشک یک سوزن را در بازوی فرد قرار داده و نمونه کوچکی از خون را برای آزمایش به آزمایشگاه می‌فرستد.
• جمع‌آوری یک نمونه ادرار از فرد در طول دوره تعیین شده که معمولا 24 ساعت است.
• یکی از آزمایشات دیگر نیز اشعه ایکس می‌باشد که توسط آن هر نوع علائم بیماری معدنی، استخوانی و یا هر ضعف و تغییر در ساختار استخوان نشان داده خواهد شد.

درمان مناسب به هنگام مواجهه با هیپر فسفاتمی

درمان هیپر فسفاتمی به عوامل زیر بستگی دارد:

• اگر فرد به دیابت کنترل نشده مبتلا باشد، ضروری است که این کنترل توسط رژیم غذایی، ورزش و داروی انسولین انجام گیرد.
• فرد مبتلا به اختلال هورمونی کم کاری پاراتیروئید ممکن است به مکمل نیاز داشته باشد. این مسئله باعث می‌شود که سطح کلسیم و فسفات در خون به حالت طبیعی برسد. رژیم غذایی حاوی کلسیم زیاد و فسفر کم نیز می‌تواند به حفظ سطح پایدار کمک بسزایی نماید.
• زمانی که بیماری کلیه باعث هیپر فسفاتمی می‌شود عموما ترکیبی از تغییرات رژیم غذایی و داروها برای درمان آن استفاده می‌شوند زیرا هدف اصلی جلوگیری از آسیب بیشتر به استخوان است.
• کسانی که نارسایی کلیه دارند اغلب باید دیالیز شوند. این روند به پاکسازی مواد زائد خون و حذف مایع اضافی کمک کرده و همچنین برخی از فسفات را در خون از بین می‌برد.

جلوگیری از ایجاد هیپر فسفاتمی

راه اصلی جلوگیری از این مشکل در کنترل سطح فسفات و کلسیم بدن خلاصه می‌شود. غذاهای فرآوری شده به منظور بالا بردن زمان نگه‌داری اغلب حاوی فسفر می‌باشند که توسط مواد تشکیل‌دهنده‌ای به نام PHOS نشان داده می‌شوند، بدین منظور فرد مبتلا به بیماری زمینه‌ای مرتبط با هیپر فسفاتمی بهتر است از مصرف این غذاها اجتناب نماید. برخی از غذاهای طبیعی مانند نخودفرنگی، شیر و کره بادام زمینی نیز حاوی مقادیر زیادی فسفر می‌باشند. برای افراد مبتلا به بیماری کلیوی، مصرف یک رژیم غذایی با مقدار مناسب مواد معدنی، بخش مهمی از مدیریت این بیماری بوده و در این زمینه مشورت با یک متخصص تغذیه توصیه می‌گردد.

نگاهی اجمالی به مقاله هیپر فسفاتمی

اگر کلیه‌ها به طور طبیعی کار کنند و سطح صحیح هورمون‌ها را تولید نمایند، طبیعتا بدن سطوح فسفات را در خون متعادل می‌سازد اما اگر این اتفاق رخ ندهد سطح باید به طور مصنوعی یعنی با استفاده از رژیم غذایی و داروها تنظیم گردد. هیپر فسفاتمی می‌تواند استخوان‌ها را تضعیف کند و باعث آسیب به رگ‌ها، بافت‌ها و اندام‌های بدن شود، بنابراین افراد مبتلا به بیماری کلیوی باید برای حفظ سطح فسفات به دنبال یک رژیم غذایی مناسب باشند، زیرا این مسئله به کنترل بیماری کمک شایانی خواهد کرد.

منبع: https://mag.asanteb.com