داروی مدافینیل Modafinil و بیماری نارکولپسی
حمله ی خواب (نارکولپسی) یک اختلال در سیستم عصبی است که با ایجاد حالت خواب آلودگی و به خواب رفتن بدون کنترل در طول شبانه روز پدیدار می شود. معمولا افراد بین ۱۰ تا ۲۵ سالگی به بیماری خود، آگاه می شوند. نارکولپسی میل ناگهانی و بدون کنترل به خواب در زمان بیداری می باشد. معمولا افرادی که از این بیماری رنج می برند با هیجانات شدید و استرس دچار گرفتگی ماهیچه می شوند و ممکن است به فلج خواب نیز دچار گردند. این بیماری بسیار نادر است و از بین هر ۲۰۰۰ نفر ۱ نفر به آن مبتلا می باشد. داروی مدافینیل (Modafinil) یک نوع محرک است که برای افزایش هوشیاری و کاهش خواب آلودگی در فرد استفاده می شود. به نظر می رسد که مصرف داروی مدافینیل برای افراد مبتلا به نارکولپسی بسیار اثربخش بوده است. در ادامه ی این مطلب از مشخصات و عملکرد داروی مدافینیل بیشتر صحبت می کنیم.
مشخصات داروی مدافینیل
داروی مدافینیل (Modafinil) با نام تجارتی و اختصاری Provigil در داروخانه ها و مراکز فروش دارو به چشم می خورد. اخیرا با خواص بیدار کننده، اما با روش عمل متفاوت از مقلدهای سمپاتیک سنتی به نام مدافینیل (پروویژیل) برای درمان نارکولپسی تولید شده است. این دارو در دسته IV دارویی قرار دارد که دلیل آن فقدان شواهد ایجاد تحمل یا سوء مصرف در تعدادی از مطالعات می باشد و به دلیل شباهت بعضی از اثرات بالینی داروی مدافینیل با داروهای مقلد سمپاتیک سنتی در این دسته دارویی در نظر گرفته می شود. داروی مدافینیل یک فرآورده راسمیک می باشد که نیمه عمر ایزومر چپ گردان آن، سه برابر طولانی تر از ایزومر راست گردان آن است و نیمه عمر آن حدودا ۱۰-۱۱ ساعت پس از دوزهای متعدد می باشد.
مکانیسم اثر داروی مدافینیل
گرچه روش عمل و مکانیسم داروی مدافینیل ناشناخته است اما مطالعات پیش بالینی نشان داده اند که مکانیسم آن مجزا از آمفتامین و متیل فنیدیت می باشد. گرچه این دارو دوپامین خارج سلولی را افزایش می دهد اما ترشح آن را زیاد نمی کند. پژوهشگرها معتقدند که داروی مدافینیل بر راه های خاصی در مغز تأثیر می گذارد که مسئول خواب و بیداری هستند، در حالی که آمفتامین ها بر تعداد بیشتری از ساختمان های مغزی اثر می گذارد. همچنین مطالعات دیگری نشان داده اند که مدافینیل نورون های حاوی اورکسینی (هیپوکرتین) را فعال می کند که فقط در هیپوتالاموس جانبی یافت می شوند و به مناطق متعددی از جمله هسته های اصلی تنظیم خواب، آکسون می فرستند. در مطالعات حیوانی نیز گزارش شده است که مدافینیل سطوح خارج سلولی گلوتامات را در ناحیه جلو چشمی و هیپوتالاموس خلفى را افزایش و سطح گابای این مناطق را کاهش می دهد
موارد کاربردی داروی مدافینیل
بر اساس گزارش مجله پزشکی آسان طب و بر اساس پژوهش های انجام شده، داروی مدافینیل علاوه بر درمان نارکولپسی در درمان آپاتی (مجزا از افسردگی) یک فرد مسن نیز مفید بوده است. در ضمن مطالعه ی کنترل شده روی ۳۰۰ بیمار مبتلا به افسردگی مقاوم، اثر تقویتی مدافینیل را نشان داده است. هم چنین این دارو در درمان خستگی و خواب آلودگی در طی درمان افسردگی با SSRIها نیز مفید می باشد. اخیرا در یک مطالعه با دارونماها، داروی مدافینیل در درمان افسردگی دوقطبی به عنوان تک درمانی نیز مؤثر بوده است. این مطالعات مدافینیل را در درمان افسردگی مقاوم به صورت درمان کمکی و مشابه با محرک ها مفید می دانند.
عوارض جانبی داروی مدافینیل
در مطالعات انجام شده در مورد مدافینیل عوارض جانبی کمی گزارش شده است. در کل بیماران داروی مدافینیل را به علت تهوع (یک درصد)، سردرد (یک درصد)، افسردگی (یک درصد) و عصبی بودن (یک درصد)، قطع کرده اند. عوارض زیر در مدافینیل بیش از گروه دارونما گزارش شده اند: تهوع (۹ درصد)، سردرد (۱۰ درصد)، اسهال (4 درصد)، رینیت (۳ درصد) و فارنژیت (۳ درصد).
نکات مهم در خصوص داروی مدافینیل
√ این دارو جهت مصرف در دوران حاملگی در رده (C) قرار دارد.
√ مدافینیل یک مهارکننده بازگشت پذیر آنزیم CYP2C19 است و می تواند سطح سرمی دیازپام، فنی توئین و پروپرانولول را افزایش دهد.
√ در افرادی که آنزیم D2D6 نقص دارد (۱۰-۷ درصد افراد سفیدپوست و به میزان مشابه یا کمتر در بقیه جمعیت ها) داروهایی مانند ضد افسردگی های سه حلقه ای، SSRIها، و بوپروپیون می توانند سطح خونی داروی مدافینیل را افزایش دهند.
√ تجویز طولانی مدت مدافینیل، می تواند باعث القاء CYP3A4 و در نتیجه کاهش سطح داروهای استروئیدی، ضد بارداری، سیکلوسپورین و تئوفیلین گردد.
√ مدافینیل در ترکیب با MAOI مطالعه نشده است.
√ مصرف داروی مدافینیل را با دوز ۲۰۰ میلی گرم صبحگاهی شروع کنید اما بعضی مطالعات دوز ۳۰۰ میلی گرم را مؤثرترین دوز دانسته اند. دوز 400 میلی گرم در روز نیز مطالعه شده ولی شواهدی نداریم که این دوز تأثیر بیشتری را حاصل کرده باشد.
√ در بیماران با نارسایی کبدی، نیمی از دوز معمول توصیه می شود و در افراد مسن، دوز پایین تری را تجویز می کنند.
منبع: https://mag.asanteb.com
