دارو متوتروکسات Methotrexate عامل سقط جنین

حدودا از سال 1953 در ایالت متحده امریکا از دارو متوتروکسات به عنوان یک داروی شیمی درمانی برای درمان سرطان استفاده می شده است و بعد از تحقیقات بسیار و در حالی که قانون مخالف سقط جنین در امریکا بوده است در سال 1980 این دارو برای حاملگی های ناخواسته و خارج از رحم نیز تجویز شده است. بعد از آن سال دارو متوتروکسات به طور میانگین در 70 کشور به ثبت رسید که در بعضی نقاط بدون برچسب و به شکل غیرقانونی مورد استفاده قرار گرفته است. ما در این مطلب تلاش می کنیم که از مشخصات و مکانیسم اثر این دارو در سرطان و بیماری های دیگر بیشتر صحبت کنیم.

مشخصات دارو متوتروکسات

این داروی ضد سرطانی، همراه با داروهای دیگر ضد سرطان برای درمان سرطان های ی نظیر سرطان لنفی، لوسمی، سرطانهای ریه، سرطانهای سر و گردن و همچنین سرطانهای استخوانی مورد استفاده قرار می گیرد. همانطور که در مقدمه نیز گفتم از دارو متوتروکسات کاربردهای دیگری نیز کشف شده است که یکی از آن ها برای افرادی است که دچار بیماریهای رماتیسمی و مفاصل و پسوریازیس می باشند و با داروهای دیگر معالجه نشده اند. همچنین زنانی که دچار حاملگی خارج از رحم شده اند و قصد سقط جنین دارند در صورتی که 49 روز اول حاملگی  از متوتروکسات/ میزوپرستول استفده کرده باشند حدودا 95% سقط کامل جنین را تجربه خواهند کرد. هرچه که دیر تر این عمل صورت گیرد و سن مادر نیز بیشتر باشد درصد این سقط تا 70% کاهش پیدا می کند.

دارو متوتروکسات (Methotrexate) که در علم پزشکی به طور کلی جزو دسته ی داروهای ضد سرطان و ضد رماتیسم طبقه بندی می شود با نام تجاری و اختصاری Maxtrex (به دلیل اهمیت کاربرد آن در بیماری های خاص) فقط و فقط با تجویز پزشک و در دست داشتن نسخه او از داروخانه ها قابل خریداری می باشد. بنا بر گفته ی پزشکان و متخصصین میزان خطر مصرف بیش از دوز مجاز دارو نسبتا زیاد و میزان وابستگی و اعتیاد به دارو کم اعلام شده است و بهترین زمان مصرف دارو در درمان سرطان (هفته ای یک بار یا هر سه هفته یک بار)، و در درمان بیماریهای دیگر (هفته ای یک بار) و همچنین اندازه دوز مجاز مصرفی دارو برای درمان سرطان (دوز دارو بستگی به وزن بدن و نوع سرطان دارد)و در درمان بیماریهای رماتیسمی (۷/۵ تا ۲۰ میلی گرم در هفته) تایید شده است.

چگونگی تأثیر دارو متوتروکسات

مکانیسم اثر این دارو بدین صورت است که دارو متوتروکسات, آنالوگ اسیدفولیک و آنتی متابولیت به شمار می آید و با ورود دارو متوتروکسات به بدن و اتصال به دی هیدروفولات, از احیای آن به تتراهیدروفولات جلوگیری می کند که این امر باعث مهار ساخت RNA , DNA, تیمیدیلات و پروتئین خواهد شد. این دارو به شکل های قرص و آمپول مورد استفده قرار می گیرد و در شکل تزریقی آن با پس از تزریق از راه غلاف طنابی نخاعی به سادگی وارد جریان خون مغزی خواهد شد. اثرات این دارو ظرف ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پس از شروع درمان با دارو، ظاهر و ضمنا اثرات دارو در طی درمان کوتاه مدت، حدود ۱۰ تا ۱۵ ساعت پس از قطع مصرف هر دوز دارو در بدن دوام خواهند داشت. شایان ذکر است که مصرف این دارو را بدون مشورت با پزشک قطع نکنید. زیرا قطع ناگهانی مصرف دارو، ممکن است به بدتر شدن بیماری منجر شود. اما اگر دچار گلودرد، تب و ظاهر شدن جوش، گشتید مصرف دارو را قطع کرده و تحت نظر پزشک قرار بگیرید و همانند بسیاری از داروهای دیگر  این دارو باید در یک محفظه سربسته، در جای خشک و خنک، دور از دسترس کودکان نگهداری شود. ضمنا پس از دست زدن به قرصهای این دارو، دستهای خود را بشوئید. 

عوارض جانبی مصرف دارو متوتروکسات

این دارو به دلیل اهمیت درمانی آن و مکانیسم اثر قوی آن دارای عوارض خاص به خود است که البته بروز این عوارض در افراد گوناگون و با توجه به شرایط جسمانی آن ها متفاوت می باشد اما تهوع و استفراغ از معمول ترین عوارض مصرف دارو است که ظرف چند ساعت پس از درمان با دارو حادث می شوند. ضمنا اگر دچار عوارضی مانند زخم دهان، اسهال، یرقان، تغییر خلق و خو یا گیجی، گشتید سریعا پزشک را در جریان قرار دهید. همچنین ممکن است عوارضی مانند درد قفسه سینه و سرفه خشک نیز بوجود آیند.

نکات احتیاطی مهم در مصرف دارو متوتروکسات

اگر به امراض و دردهای زیر مبتلا می باشید، حتما قبل از مصرف این دارو، پزشک معالج خود را در جریان بگذارید:

اگر مشکلات کلیوی یا کبدی دارید و یا دچار سنگ مثانه می باشید.

اگر به زخم معده یا هر نوع زخم گوارشی دیگری مبتلا هستید.

اگر به مشروبات الکلی معتاد می باشند و یا داروهای دیگری را مصرف می نماید.

نکته: مصرف دارو برای زنان حامله مجاز نمی باشد. زیرا ممکن است موجب نقص در نوزاد گردد.

نکته: مصرف دارو برای زنان شیرده مجاز نمی باشد. زیرا دارو در شیر مادر ترشح میشود و ممکن است روی بچه تأثیر منفی بگذارد.

نکته: مصرف دارو برای بچه ها و اطفال فقط بعنوان درمان سرطان از آن استفاده شود. ضمنا کاهش دوز مصرفی مجاز دارو، برای این گروه سنی، ضرورت دارد و مصرف دارو برای افراد بالای ۶۰ سال بخاطر احتمال وقوع عوارض شدید، کاهش دوز مصرفی مجاز دارو، ضروری می باشد.

نکته: در طی درمان با دارو متوتروکسات به مقدار زیادی آب بنوشید تا دچار مسمومیت های ناشی از آن نشوید.

نکته: از تماس زیاد با آفتاب در طول درمان با دارو متوتروکسات خووداری کنید و در صورت لزوم از کرمهای محافظت کننده پوست استفاده کنید.

منبع: https://mag.asanteb.com