آزمایش آلکالین فسفاتاز و شیوه‌های تعیین سطح آن
آلکالین فسفاتاز نام یک آنزیم بوده که در بدن انسان برای طیف گسترده‌ای از فرآیندها مورد استفاده قرار می‌گیرد. گاهی اوقات نیاز است که میزان این آنزیم مورد بررسی قرار گیرد و برای انجام آن آزمون ALP امری ضروری است. سطوح آلکالین فسفاتاز اگر کمی نامنظم باشد نیازی به نگرانی نیست اما اگر سطوح آن به شکلی شدید غیر طبیعی توصیف شود امکان دارد نشان‌دهنده وضعیت شدید یک بیماری زمینه‌ای در مورد کبد، استخوان‌ها و یا کیسه صفرا باشد. در این مقاله به بررسی آزمون ALP و نتایج آن خواهیم پرداخت.
بررسی آزمایش آلکالین فسفاتاز
همانطور که گفته شد ALP یک روش ساده برای اندازه‌گیری مقدار آلکالین فسفاتاز موجود در خون می‌باشد، این آنزیم در اکثر نقاط بدن موجود بوده اما بیشتر در استخوان‌ها، کبد، کلیه‌ها، کیسه صفرا و روده وجود دارد. محققان هنوز هم نتوانسته‌اند طیف گسترده‌ای از توابع ALP را درک کنند اما به نظر می‌رسد که در فرآیندهای نامبرده شده زیر نقش دارند:
- حمل مواد مغذی و سایر آنزیم‌ها در کبد
- کمک به تشکیل و رشد استخوان‌ها
- انتقال اسیدهای چرب، فسفات‌ها و کلسیم در روده
- هضم کردن چربی موجود در روده
- تنظیم رشد سلول، مرگ و مهاجرت در طی رشد جنین
هر فردی که به پزشک مراجعه کند و نیاز به آزمایش خون معمولی داشته باشد، به تجویز پزشکان آزمایش آلکالین فسفاتاز را نیز انجام خواهد داد، البته پزشکان در صورتی این آزمایش را نیاز دارند که احتمال دهند بیمار در رابطه با موارد زیر دچار مشکلاتی باشد، این موارد عبارتند از:
- استخوان‌ها
- کبد
- کیسه صفرا
- کلیه
- روده‌ها
سطح طبیعی آلکالین فسفاتاز چه میزان است؟
بر اساس اعلام رسمی جامعه پزشکی سطح طبیعی ALP در بزرگسالان سالم باید بین 120 تا 140 واحد در لیتر باشد، البته به نظر می‌رسد این میزان باید در کودکان بیشتر از بزرگسالان باشد زیرا استخوان‌های آن‌ها در حال رشد می‌باشد. نکته جالب آن است که اگر فردی دچار آسیب‌دیدگی استخوان گردد امکان دارد 3 ماه پس از آسیب، میزان آلکالین فسفاتاز در بدنشان افزایش یابد زیرا استخوان در حال ترمیم قرار دارد. باید دقت داشت که سطوح ALP افراد با یکدیگر متفاوت خواهد بود، پس از انجام آزمایش یک پزشک می‌تواند دلایل بالا و پایین بودن میزان آلکالین فسفاتاز را توضیح دهد.
چه مسائلی موجب غیر طبیعی شدن ALP خواهد شد؟
همانطور که آلکالین فسفاتاز در استخوان‌ها و کبد به فراوانی یافت می‌شود سطوح غیر طبیعی آن هم می‌تواند نشانه‌ای از مشکل‌ساز بودن کبد و یا استخوان فرد باشد، انسداد کبد و آسیب آن می‌تواند موجب افزایش سطوح آنزیم آلکالین فسفاتاز شود. میزان غیر طبیعی ALP معمولا یکی از شرایط زیر را نشان می‌دهد:
- التهاب کیسه صفرا
- سرطان کبد
- رشد و ایجاد مشکلات غیر سرطانی کبد
- زخم کبد
- هپاتیت و التهاب کبد به دلیل عفونت
- سرطان کیسه صفرا
- مصرف بیش از حد الکل
- سوء تغذیه به ویژه کمبود ویتامین D، کلسیم، پروتئین، منیزیم و روی
- سرطان استخوان
برخی شرایط که احتمالا ربط زیادی به سطوح غیر طبیعی ALP ندارند و یا کمتر نشان داده می‌شوند نیز عبارتند از:
- راشیتیسم، ضعف استخوان در کودکان بوده که اغلب به علت کمبود ویتامین D یا کلسیم رخ می‌دهد
- نرمی استخوان، این مشکل در بزرگسالان مربوط به کمبود ویتامین می‌باشد
- بیماری پاژه استخوان، مشکلی که موجب ناتوانی در استخوان و مشکلاتی در راستای بازسازی آن خواهد شد
وضعیت غیر معمول آلکالین فسفاتاز می‌تواند یکی از شرایط زیر را نیز نشان دهد، البته این شرایط در مواردی نادر ایجاد می‌شوند:
- نارسایی قلبی
- کم خونی
- برخی از عفونت‌های باکتریایی
- کولیت اولسراتیو
- بیماری ویلسون
- سرطان پستان
- سرطان پروستات
فراهم کردن شرایط جهت انجام آزمایش آلکالین فسفاتاز
کسی که قصد داشته باشد آزمایش مربوط به این آنزیم را انجام دهد باید 10 تا 12 ساعت قبل از آزمایش، مواد غذایی مصرف نکند، به همین دلیل است که بسیاری از افراد آزمایش را صبح زود انجام می‌دهند. داروهای متعددی همانند قرص‌های ضد بارداری و ضد صرع نیز می‌توانند سطوح ALP را با اختلال روبه‌رو کنند، بنابراین کسانی که قصد دارند آزمایش آلکالین فسفاتاز انجام دهند باید از مصرف هر نوع دارو و یا مکمل‌های گیاهی اجتناب کنند. آزمایش ALP تنها نیاز به یک نمونه خون دارد، از این رو پرستار بند مخصوصی را اطراف بازو قرار داده و به وسیله آن رگ موردنظر را پیدا خواهد کرد، بعد از پیدا کردن رگ منطقه را با الکل ضد عفونی کرده و سوزن را وارد بدن خواهد کرد. با انجام این مراحل پرستار کار نمونه‌گیری خون را انجام می‌دهد، آزمایش‌های آلکالین فسفاتاز دارای عوارض کمی هستند و تنها دچار خونریزی جزئی و یا کبودی در محل خون‌گیری خواهند شد. بسیاری از افراد در طول انجام آزمایش و یا بعد از آن احساس درد و ناراحتی نمی‌کنند به غیر از خارش کوچک، آن هم زمانی که سوزن در حال وارد شدن به ناحیه موردنظر بدن است. در برخی مواقع دیده شده است که محل خون‌گیری پس از انجام کار دچار التهاب می‌شود که برای رفع آن کافیست فشاری ملایم به مدت 20 تا 30 دقیقه با اعمال گرما انجام گردد، در صورتیکه التهاب بیش از چند ساعت پس از آزمایش خون بدتر شود فرد موردنطر باید به پزشک مراجعه نماید. اگر بخواهیم شایع‌ترین علل سطح بالای ALP را بیان کنیم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شرایط کبد، اغلب انسداد مجاری صفراوی
- شرایط کلی کیسه صفرا، معمولا مربوط به سنگ کلیه است
- شرایط استخوانی همانند رشد غیر طبیعی و گاهی اوقات سرطان
- بارداری
- جوانان و کودکانی که هنوز در حال رشد هستند دارای سطح بالایی از ALP می‌باشند
سطح پایینی از آلکالین فسفاتاز نیز امکان دارد نتیجه موارد زیر باشد:
- کمبود ویتامین و مواد معدنی در حد شدید و یا درازمدت
- شرایط مزمن که می‌تواند منجر به ایجاد سوء تغذیه شود، همانند بیماری سلیاک که مورد درمان قرار نگرفته باشد
رفتارهای لازم در رابطه با ALP
باید در نظر داشت که درمان ALP غیر طبیعی به طور کامل بستگی به علت بیماری دارد اما سطوح غیر طبیعی آن اغلب جای نگرانی ندارد زیرا در طول روز این میزان تغییر می‌کند. افرادی که دچار سوء تغذیه هستند باید رژیم غذایی دقیقی را انتخاب نمایند، رژیمی که حاوی موارد زیر باشد:
- تمامی میوه‌ها و سبزیجات، به ویژه مرکبات و توت‌ها
- غلات همچون نان، برنج و ماکارونی
- گوشت قرمز و ماهی‌های چرب
- محصولات پروبیوتیک همانند ماست کفیر و کیمچی
برای یک عفونت امکان دارد پزشک دوره‌ای از آنتی‌بیوتیک و یا داروهای ضد میکروبی را تجویز نماید. افرادی که دارای انسداد کبد، کیسه صفرا و یا استخوان هستند ممکن است نیاز به جراحی و یا جلسات لیزر درمانی و یا اینکه با مصرف دارو سعی در رفع انسداد داشته باشند. جراحی، شیمی درمانی و پرتودرمانی نیز روش‌هایی هستند که برای افراد مبتلا به سرطان به کارگیری خواهند شد.
منبع: https://mag.asanteb.com
