مزاج چیست و معرفی انواع گوناگون آن

مزاج چیست ؟ این سوالی است که ذهن خیلی از شما را درگیر کرده است. مزاج یعنی درهم آمیختگی و ترکیب چهار خلط صفرا، دَم، سودا، بلغم. هر کدام از آنها که در فردی بیشتر باشد، آن فرد را به آن نام نسبت می دهیم. خصوصیات هر فرد با هر نوع مزاج با دیگری فرق میکند. در این بخش از مجله پزشکی آسان طب اطلاعاتی را درباره اینکه مزاج چیست و انواع مزاج تقدیم تان می کنیم.

مزاج چیست ؟

فیلسوفان یونان باستان عقیده داشتند که در طبیعت ۴ عنصر اولیه آب،خاک هوا و آتش وجود دارد که عناصر اولیه یا عناصر اربعه نامیده می شوند، و تمامی تغییرات حاصل در طبیعت از آمیختن این چهار عنصر با یکدیگر و جدا شدن دوبارهٔ آنها از هم صورت می گیرد. ( انواع مزاج چیست ؟)آنها هر یک از این عناصر را دارای یکی از خاصیتهای گرمی، سردی، تری یا خشکی می دانستند. اساس مکتب طب اخلاطی که پایه گذار آن را بقراط می دانند، وجود ۴ مایع یا خلط اصلی در بدن انسان و حیوانات است که با این ۴ عنصر مرتبطند که عبارتند از:

• خون یا دم که گرم و تر است
• صفرا که گرم و خشک است
• سودا که سرد و خشک است
• بلغم که سرد و تر است

بقراط دخالت این چهار مایع را در کلیه حالات بدنی اعم از تغییرات فیزیولوژیک و پیدایش بیماریها و بهبود حال بیماران موثر دانسته و عقیده داشت هر گاه این چهار مایع به نسبت طبیعی و در تعادل با یکدیگر در بدن وجود داشته باشد، بدن سالم است. ( انواع مزاج چیست ؟) ولی اگر یکی از این مایعات یا چند تا از آنها به دلیلی از قبیل سوء تغذیه، تنفس هوای فاسد یا شدت گرمای هوا و … از نظر کمی یا کیفی تغییر کند، تعادل این مایعات بر هم خورده، و در این حالت ساختمان طبیعی بدن تغییر می کند و تاثیر نامطلوب بر سلامتی فرد دارد.

بعدها حکما و دانشمندانی همچون ابوعلی سینا، زکریای رازی و سیداسماعیل جرجانی، طب سنتی را که از یونان باستان به آنان رسیده بود، بار دیگر پرورش دادند و به بالندگی رساندند. در طب سنتی ایران، مزاجها اساس و پایه طب را تشکیل می دهند و مزاج شناسی جایگاه بسیار ویژه ای دارد. به طوری که بر این باور بودند که تا مزاج بیمار مشخص نشود، بیماری او قابل درمان نخواهد بود. ابن سینا عقیده داشت کسی که طبایع و مزاجها را بلد نباشد، پزشک نیست.

به گزارش مجله پزشکی آسان طب مزاج شناسی علمی است بسیار وسیع و گسترده که کاربردهای فراوانی برای تشخیص و درمان مشکلات جسمی و روحی دارد. در حقیقت تمامی جنبه های زندگی ما تحت تاثیر طبیعت بدنمان قرار دارد.

در پاسخ به این سوال که مزاج چیست باید بگوییم : مزاج یعنی درهم آمیختگی و ترکیب چهار خلط صفرا، دَم، سودا، بلغم. هر کدام از این اخلاط اربعه غلبه بیشتری داشته باشد فرد را به آن نام می خوانیم.  ( انواع مزاج چیست ؟)

انواع مزاج چیست ؟

مزاج های اصلی را می توان در ۹ طبقه به شرح ذیل دسته بندی کرد:

۱- افرادی که عنصر هوا در آنان بیشتر از سایر عناصر است، مزاج گرم و تر دارند و آنها را دموی مزاج می نامند.

۲- افرادی که عنصر آتش در آنان بیشتر از سایر عناصر است، مزاج گرم و خشک دارند و آنها را صفراوی مزاج می نامند.

۳- افرادی که عنصر خاک در آنان بیشتر از سایر عناصر است، مزاج سرد و خشک دارند و آنها را سوداوی مزاج می نامند.

۴- افرادی که عنصر آب در آنان بیشتر از سایر عناصر است، مزاج سرد و تر دارند و آنها را بلغمی مزاج می نامند.

۵- افرادی که عناصر هوا و آتش در آنان بیشتر از سایر عناصر است، مزاج گرم دارند و از لحاظ تری و خشکی معتدل هستند.

۶- افرادی که عناصر هوا و آب در آنان بیشتر از سایر عناصر است، مزاج تر دارند و از لحاظ گرمی و سردی معتدل هستند.

۷- افرادی که عناصر آتش و خاک در آنان بیشتر از سایر عناصر است، مزاج خشک دارند و از لحاظ گرمی و سردی معتدل هستند.

۸- افرادی که عناصر خاک و آب در آنان بیشتر از سایر عناصر است، مزاج سرد دارند و از لحاظ تری و خشکی معتدل هستند.

۹- در تعدادی از افرادی نیز این عناصر نسبتاً در حالت تعادل هستند، این افراد مزاج معتدل دارند.

مزاج حالتی است مقطعی و تغییر پذیر و هر فرد دارای مزاجی است. مزاج سرشتی یا اولیه هر فرد، مزاجی است که از زمان به دنیا آمدن همراه اوست و یک حالت طبیعی برای آن فرد به حساب می آید. این مزاج از طریق ژنها از پدر و مادر به فرد منتقل شده و تحت تاثیر شرایط محیطی رحم، شرایط روحی و فیزیکی مادر و خوراکی هایی که مادر در دوران بارداری و شیردهی می خورد، شکل می گیرد.

تاثیر مزاج بر خصوصیات ظاهری و شخصیتی

خصوصیات ظاهری هر فرد بستگی زیادی به مزاج اولیه ای دارد که در زمان به دنیا آمدن یا در زمان تغییرات بدنی دوران رشد و بلوغ داشته است. اما ممکن است این مزاج اولیه با گذشت زمان، در اثر تغذیه، شرایط آب و هوایی، شیوه زندگی، نوع شغل و عوامل دیکر تغییر کند و مزاج جدیدی در فرد بوجود آید که به آن مزاج اکتسابی گفته می شود.  ( انواع مزاج چیست ؟)

این مزاج اکتسابی بر ظاهر فرد تاثیر می گذارد. مثلا فردی با مزاج اولیه دموی، اگر بلغمیشود نسبت به قبل پوستش روشن تر می شود یا اگر سوداوی شود، لاغرتر شده و پوستش تیره تر از قبل می شود. یا ممکن است کسی با مزاج بلغمی به دنیا آمده باشد و بعدها بر اثر بیماری یا کم خوری یا عوامل دیگر به سمت مزاج سوداوی تغییر کرده و در بزرگسالی لاغر باشد. یا مثلا فردی با مزاج بلغمی در کودکی پوستی سفید داشته، اگر مزاج اکتسابی اش دموی شود، پوستش صورتی و مستعد جوش زدن می شود.

هر چند مزاج اکتسابی تاثیر زیادی بر برخی از خصوصیات فیزیکی شکل گرفته با مزاجهای اولیه فرد همچون استخوان بندی یا رنگ چشم نمی تواند داشته باشد. مثلا کسی با مزاج سوداوی به دنیا آمده و استخوان بندی ظریفی داشته باشد، اگر بعدها مزاج وی به سمت صفراوی تغییر کند، ماهیچه بدنش زیاد می شود، هر چند استخوان بندی اش تغییر نمی کند.

در دیدگاه طب سنتی روحیات و مشخصات جسمانی افراد با مزاج آنان سازگار است. به تناسب افزایش و کاهش عناصر وجودی، روحیات و خلق و خو، رنگ پوست و چهره، شوق و ذوق، بلندپروازیها، بیماریها و … تغییر پیدا خواهد کرد. هر مزاج دارای علایم و خصوصیات خاص خود می باشد.

اطلاعات دیگر درباره مزاج ها

نوع غذایی که می خوریم، می تواند تاثیرات بسیار مهمی بر تمامی اعضای بدن ما از مغز و اعصاب گرفته تا قلب، و معده، کبد و کلیه ها داشته باشد. در بعضی از انواع مزاج، خوردن یک غذای نامناسب می تواند عواقب زیادی داشته باشد. حتما دیده اید افرادی را که حتی با خوردن یک خرما بدنشان جوش می زند. ( انواع مزاج چیست ؟) غذا و نوشیدنی نامناسب با مزاج شما می تواند موجب تغییرات خواب، حالت عصبی، اختلال حافظه، اختلال هضم، اختلال دفع، عوارض پوستی، مشکلات کبد و قلب و اندامهای تناسلی شود. برای تعدیل طبع یک ماده غذایی می توان از ترکیب آن با مواد غذایی دیگر که دارای طبع متفاوتی با آن است، به عنوان مصلح استفاده نمود به طور مثال برای تعدیل سردی ماست می توان آن را با موسیر میل نمود.

غیر از مواد غذایی، محیط، رفتارها و احساسات مختلف همچون شادی، ترس، اضطراب، هیجان نیز بر مزاج تاثیر دارند. هوای استنشاقی، استراحت روزانه، چگونگی دفع بدن و حالت عصبی و روانی، مستقیما مرتبط با حالات مزاجی است.

هر مزاجی، دارای خوبیها و بدیهایی است و این تصور که فلان مزاج خوب است و فلان مزاج بد، از اساس باطل و اشتباه است. هر شخصی با هر مزاجی در برخی زمینه ها دارای استعداد و توانایی است و در بعضی مسائل، دچار مشکل می شود. که در این صورت باید با دانستن نقاط ضعف و رعایت تعادل بر ناتوانی های خود فائق آید. به عنوان مثال همانقدر که یک فرد بلغمی باید برای درمان روحیه تنبل و کسل خود تلاش نماید، یک فرد صفراوی، هم برای کنترل مشکل غضب و پرخاشگری خود در عذاب است.

از هر فرد بر اساس مزاجی که دارد، توقع داشته باشید. اگر ما بدانیم که هر یک از مزاجها در یک زمینه خاص استعداد دارد، از همه افراد یک توقع را نخواهیم داشت و کنار آمدن با بسیاری از برخوردها و واکنشهای اطرافیان برایمان آسان تر می شود. اگر ما به مزاج و ویژگیهای خود و اطرافیانمان آگاه باشیم، چه بسا از بسیاری از مشکلات در ارتباطمان با دیگران کاسته شود.

بزرگترین هدف طب سنتی اصلاح مزاج افراد به سمت تعادل است. برای داشتن زندگی سالم و طبیعی و آرامش روحی، همه ما نیازمند به شناخت مزاج یا طبیعت خود هستیم. شناخت و آگاهی از مزاجها و طبایع کمک می‌کند تا زندگی بهتری داشته باشیم و در تصمیمات مهم زندگی مانند انتخاب شغل، ازدواج و … دقت بیشتری نشان دهیم.

منبع : خودشناس