سوختگی و تشخیص درصد و درجه بندی آن

سوختگی یکی از عوامل مهم حوادث امروز جهان است، با پیشرفت دانش بشری، تکنولوژی و استفاده از منابع متفاوت انرژی، به همان نسبت هم حوادث پیرامونی آن افزایش یافت. سوخت های فسیلی، جریان الکتریسیته و مواد شیمیایی متعدد تقریبا هر روز عامل بروز یک حادثه هستند که بر اثر بی احتیاطی کابران آن حادث می شود. اما در بررسی عملیات های امداد و نجات ، نخست می خواهیم بدانیم این حادثه چیست و در مواجهه با این شرایط چه کارهایی به عنوان عملیات امدادی باید انجام دهیم.

سوختگی چیست 

تخریب سلول های پوستی و گسترش این مرگ سلولی به بافت های زیر پوست ( عضلات، چربی و بافت های حیاتی و استخوانی ) به واسطه عوامل گرمایشی، سرمایشی و شیمیایی را سوختگی می گویند. در سوختگی ها با هر روش یا هر دلیلی سلول با توجه به تغییر شرایطی طبیعی اش دچار واکنش شده و با انبساط درون سلولی یا انقیاض این مواد سلول می میرد، چینش سلول های پوستی در کنار هم به عنوان اولین لایه محافظ بدن اولین سطح دفاعی در برابر این تغییرات است که در صورت چیره شدن واکنش های مرگ آور سلولی، بافت های سلولی کشته خواهند شد و سوختگی های اولیه حادث می شود. در صورت تداوم شرایط سوزنده، بافت های زیر پوست کشته شده شروع به واکنش می کنند و به تدریج با این استمرار سلول های بافتی، عصبی، عروقی و … از بین می روند.

سرما و سرمازدگی یکی از نمونه های بارز این گونه سوختگی ها است و در مبحث های درجه بندی سوختگی های بدنی گرمایشی و شیمیایی نیز بر اساس درجه بندی های میزان کشندگی سلولی ما با 3 سطح سوختگی یعنی سوختگی درجه یک، 2 و 3 روبرو هستیم.

عوامل بوجود آورنده سوختگی

عواملی که سبب سوختن پوست و بافت های بدن می شوند به چند دسته تقسم می شوند:

√ گرما: مجموعه سوخت ها و آنچه که قابل اشتعال است می تواند باعث سوختن پوست و بدن شود که شامل سوخت های فسیلی و غیر فسیلی می باشد. در این بین موادی هستند که به شکل مستقیم به عنوان سوخت فسیلی یا غیرفسیلی مطرح نمی باشند اما قابلیت اشتعال داشته و حوادث زیادی را شامل می شوند مانند روغن های خوراکی خانگی که قابلیت سوزانندگی بالا داشته و باعث حوادث زیادی می شوند.

√ الکتریسیته و برق که باعث سوختن و شوک های قلبی شده و به نسبت ولتاژ و شرایط مصدوم قادر به آسیب رسانی شدیدی هستند.

√ مواد شیمیایی مانند اسیدها که جنس سوختگی و آسیب رسانی مختص خود را دارند و به نسبت میزان، غلظت و همچنین ترکیب شیمیایی آن حوادث زیادی را رقم می زنند.

√ تشعشعاتی مانند لیزر و رادیواکتیو که به نسبت میزان و شدت پرتوها می تواند تاثیرات بسیار مخربی بر جای بگذارد.

درصد بندی آسیب های سوختگی 

حتما شنیده اید که می گویند مثلا 50 درصد سوختن یا رقم های متفاوتی که پزشکان متخصص اعلام می کنند. بر اساس جدول استاندارد، اعضای بدن درصد خاصی را به خود اختصاص می دهد که بر اساس میزان سوختن هر بخش درصد سوختن اعلام می شود. این درصدبندی به عبارت زیر است:

♦ هر پا کشاله ران تا نوک انگشت  18 درصد

♦ هر دست از نوک انگشت تا سر شانه  9 درصد

♦ جلوی سینه تا پایین شکم 18 درصد

♦ پشت از گردن تا باسن 18 درصد

♦ سر 9 درصد

♦ بخش های تناسلی یک درصد

این تقسیم بندی معروف به قانون 9 است و همانگونه که می بینید تمام بخش ها مضربی از عدد نه هستند. اما شاید از خودتان بپرسید که این درصد بندی به چه کار می آید. این درصد بندی یکی از حیاتی ترین اعمال پس از رساندن مصدوم به مرکز اورژانسی است. میزان درصد بندی سوختگی حالت تریاژی مصدوم را مشخص می کند و همچنین به دلایل کاملا تخصصی و پزشکی بر اساس میزان درصد گستره سوخته شدن بدن در هر ساعت باید مجموعه فعالیت های مشخصی بر روی بدن فرد حادثه دیده انجام شود.

برای مثال در یک سوختگی 50 درصد در ساعت اول باید میزان 950 و در ساعت پنجم میزان 4700 میلی لیتر مایع به بدن مصدوم تزریق شود و برای روشن تر شدن موضوع این میزان را با مصدومی با 60 درصد سوختگی مقایسه می کنیم. یک مصدوم با شصت درصد سوختگی در ساعت اول به میزان 1125 و در ساعت پنجم به میزان 56325 میلی لیتر مایع تزریقی نیاز دارد. با مقایسه این دو قم درک خواهید کرد که بدست آوردن درصد آسیب از سوختن با هر موادی چقدر حیاتی خواهد بود.

درجه بندی سوختگی ها

میزان آسیب و عمق آن و نفوذ به بافت های زیرین پوستی به کل بدن را درجه بندی انواع سوختگی می گویند و به 3 بخش تقسیم می شود:

1. سوختگی درجه 1 سوختگی سطحی اپیدرم یا پوست که می تواند در هر جای بدن باشد.
2. سوختگی درجه 2 سوختگی کمی شدیدتر از نوع اول می باشد و پوست در اینجا به رنگ قرمز در آمده و به دلایلی تاول زده و لمس آن دردناک خواهد بود و در اصطلاح حالت سوزش شدید دارد و می تواند در هر کجای بدن اتفاق بیفتد.
3. سوختگی درجه 3 آسیبی بدون درد اما با گستردگی و شدت بسیار زیاد می باشد، بی دردی در این آسیب جدی نشان دهنده سوختن عمیق بافت های زیر پوستی و سلسله اعصاب است و تنها با معاینه دقیق پزشکی شدت و وخامت آن قابل بررسی است. رنگ پوست در این حالت (اگر پوستی باقی مانده باشد) مانند گوشت نیم پخته، بیرنگ گاهی زرد رنگ و می تواند حتی به رنگ سوخته و یا قهوه ای باشد. 

 حادثه منجر به سوختن یک پیشامد اورژانسی است و با نگاه کردن عادی و بدون تخصص نمی شود برایندی از میزان آسیب به مصدوم داشت. در بخش بعدی مجله پزشکی آسان طب به نوع سوختن توسط مواد مختلف خواهیم پرداخت و بیشتر با این مشکل آشنا خواهیم شد، اما در کل سوختن در هر حالتی به سبب بی احتیاطی ایجاد می شود پس نهایت دقت خود را در این رابطه به خرج دهید.

منبع: https://mag.asanteb.com