ریزش بهمن و بررسی دلایل رخداد این اتفاق طبیعی
ریزش بهمن را ما در میزان و مقدارهای کوچک بارها تجربه کرده‌ایم، مثلا برفی که روی شیروانی خانه‌ها جمع شده و سُر می‌خورد یا برفی که بر روی درختان جمع می‌شود و با تکانی یا گرم شدن هوا به زمین می‌ریزد، همه این موارد مثال‌های کوچکی از بهمن است که در کوه و شیب های برف‌گیر که گاها مسیر رفت و آمد کوهنوردان یا خودروهای عبوری می‌باشد، اتفاق می‌افتد. در این مطلب می‌خواهیم بدانیم بهمن چیست و در چه زمان‌هایی خطر این رانش برف بیشتر است.
ریزش بهمن چیست
بهمن تعریف بسیار ساده ای دارد، ریزش حجم بسیار زیاد برف از دامنه ای شیب دار را بهمن می گوییم و هر زمان که بر روی سطح شیب داری از کوه (مانند دامنه، صخره ها و …) برف روی هم جمع شده با تکانی به پایین سرازیر شود، می گویند بهمن آمده است. البته این حالت را می توان در فصل های خشک برای توده‌های سنگ که به ناگهان به پایین سرازیر می شود و یا در کوه هایی که ناگهان باران سیل آسایی به راه می افتد و گل و خاک فراوان با خود به همراه دارد نیز بکار برد. اما در حقیقت بهمن اصطلاحی برای برف و ریزش حجم برف انبار شده بر روی هم می‌باشد.
انواع ریزش بهمن
در کل 2 نوع ریزش بهمن وجود دارد که با عناوین بهمن‌های تخته‌ای و پودری دسته بندی می شود:
- بهمن تخته ای: به حرکت توده های عظیم برف که قابلیت چسبندگی زیادی به هم دارند را گویند، در این بهمن که به بهمن لوحه ای هم شناخته می شود ورقه های بزرگ برف از محلی به نام تاج بهمن شکسته و به پایین سرازیر می شود. این نوع بهمن خطرناک‌ترین نوع بهمن هستند و در حرکت خود به شکل توده ای بسته به سطح زیرینشان با سرعت های متفاوتی حرکت می‌کنند. میزان سرعت اینگونه بهمن به میزان سرش، به لایه زیرینشان مربوط است و متاسفانه بیشترین تلفات و خسارات بهمن از این نوع بهمن ایجاد می شود.
- بهمن پودری: بهمنی که بیشتر در زمان گرم شدن محیط کوهستان یعنی از اواخر اسفند تا بهار سال بعد امکان وقوع دارد و خاستگاه آن بیشتر مناطقی است که شیب بسیار تندی دارد. این بهمن از یک نقطه کوچک شروع شده و برف، در حین پایین آمدن بقیه برف ها مسیرش را تحریک نموده و به پایین سرازیر می‌کند. در این نوع بهمن به دلیل شیب زیاد بستری که بر روی آن سر می خورد توان چسبندگی ذرات برف بسیار کم است به همین حالت کم خطرتر و پودر شکل است اما در فصول گرمتر به دلیل آبکی شدن برف، بهمن سنگین شده و بسیار خطرناک می شود.
دلیل بوجود آمدن بهمن و جبهه یک بهمن
در فصل بارش برف هنگامی که به میزان کافی برف بر روی شیبی مستعد سقوط بهمن بارید و با کمی تغییر دمایی چسبندگی برف لایه های رویی نسبت به لایه های زیرین کم شد با تکانش اولیه ای بهمن به راه می افتد. اما در بعضی موارد متاسفانه عامل انسانی باعث تکانش اولیه برف شده و بهمن رخ می دهد.
با بررسی تحقیقات کارشناسان آسان طب محل رخ دادن بهمن را به نام جبهه بهمن می نامند که شامل 3 بخش است، یکی محل شروع بهمن که به عنوان تاج بهمن شناخته می شود و در عمل همان محل و نقطه آغازین بهمن است که در بهمن پودری گاها قابل تشخیص نیست، منطقه میانه بهمن که بهمن بیشترین سرعت خود در حال فرود است و به نسبت توانش شکم باز می کند و در نهایت انبار بهمن که محل دپو شدن برف های فرو ریخته شده هستند. گستره بخش های 3 گانه بهمن می تواند بسیار کم حتی کمتر از 40 متر تا بهمن‌های عظیم با حجم باربری برف تا چند میلیون تن باشد. در کوه‌های ایران گستره دهانه بهمن بین 40 تا 100 متر بوده و متاسفانه همین حجم تلفات بسیاری را از مردم و کوهنوردان عزیز گرفته است.
شیب‌ها و زاویه‌های خطرناک عامل ریزش بهمن
در همه شیب‌ها احتمال ریزش بهمن وجود دارد اما شیب‌ها و زاویه‌های خطرناکی وجود دارد که با کمی دقت به آنها می توان درک کرد که این مناطق مستعد ریزش بهمن هستند.
√ همان گونه که گفته شد اختلاف دمایی لایه های برف بر روی هم یکی از دلایل بوجود آمدن بهمن است پس شیب ها در سمت های بادگیر و یا غیر بادگیر و با نسبت دماهای متفاوت می تواند یکی از نکات مورد توجه ما باشد.
√ شیب ها یا صاف هستند یا محدب یا مقعر، شیب های مقعر که شکم شیب به سمت کوه است به نسبت سایر شیب ها ایمن تر است، اما شیب هایی که شکمشان به سمت آسمان است که با نام محدب می خوانیم بضاعت بسیاری برای بهمن ریزی دارد و با کوچکترین تلنگری بهمن را هدایت می کند.
√ معمولا در هر زاویه شیبی می توان انتظار بهمن را داشت اما زاویه شیب مابین 30 تا 40 درجه بیشترین زاویه شیب عامل بهمن است.
√ گودی و شکاف‌های کوه‌ها که محل مناسبی برای کوهنوردان در حال صعود هست، مکان های مناسبی نیز برای ریزش بهمن هستند این مکان ها مانند حادثه ای که برای کوهنوردان شیرکوه افتاد در فصل های برف ریز آماده سقوط بهمن هستند و با کمترین اختلاف دما یا تکانشی حجم عظیمی از برف به پایین سقوط می کند و به دلیل دهانه این تو رفتگی ها سرعت بهمن در این محل ها بسیار زیاد می شود و تا کوهنوردان بخواهند فکر کنند سیلاب بهمن آنها را با خود می برد و مدفون می سازد.
√ دره‌ها با پهنه بزرگ مکان های مطمئنی برای تردد هستند اما دره‌های تازه با شکست های تند و تنگ محل مناسبی برای بهمن می‌باشد و در این دره‌ها درصد ریزش بهمن به شکل بالقوه ای بالاست.
√ با توجه به این مطلب که در نیمکره شمالی شیب های شمالی کمتر آفتاب گیر بوده و شیب های جنوبی بیشتر در معرض آفتاب هستند پس شیب های جنوبی به شدت مستعد ریزش بهمن می‌باشد، مراقب شیب های جنوبی بخصوص در ماه‌های بهمن و اسفند تا اواخر خرداد باشید.
√ درصد زیادی از بهمن ها یا در طول بارش برف و کمی پس از بارش برف اتفاق می افتد که البته اگر دمای هوا به زیر نقطه انجماد برسد برف سفت شده و بهمن نمی شود اما اگر دما پایین نیامد می توان انتظار بهمن را داشت، در حادثه شیرکوه بهمن در حین بارش برف اتفاق افتاد.
آسان طب توصیه می نماید با درک درست شرایط محیطی یک اتفاق طبیعی را به یک حادثه تبدیل نکنیم.
منبع: https://mag.asanteb.com
