زلزله چیست چرا بوجود می آید و چه عواقبی به دنبال دارد

زلزله چیست ؟ این روزها در تمام کشور صحبت از زلزله و یا زمین لرزه است. حادثه ای که بر اثر واکنش های طبیعی زمین اتفاق می افتد و ما خیلی کم از آن می دانیم و نمی دانیم در زمان اتفاق افتادنش چه باید بکنیم. یکی از بهترین راه های مواجه با زلزله این است که اول بدانیم به چه دلیلی این اتفاق بوجود می آید و چه عواقبی می توانند داشته باشد. بیایم کمی در را رابطه با اینکه زلزله چیست، چرا تهران می لرزد و اصطلاحاتی که همه می گویند مثل ریشتر، امواج ، گسل و … در این نوشت بخوانیم و نسبت به این اتفاق کاملا طبیعی آگاه تر شویم.

زلزله چیست

اگر بخواهیم بدانیم زلزله چیست درابتدا باید بدانیم ساختمان زمین به چه شکلی است. کره زمین از لایه های متفاوتی ساخته شده است، هسته بسیار داغ و لایه های درونی زمین که به دلیل درجه حرارت بسیار بالا حالتی مذاب دارند و مانند رودخانه ای در حال حرکت هستند. پوسته سفت و سخت سطح زمین که ما بر روی آن ساکن هستیم مانند یک قایق بر روی لایه های مذاب زیرین شناور است و جریان مذاب لایه های زیرین به مانند حرکت دریا باعث حرکت و جابجایی این قایق و پوسته جامد زمین می شود. از سویی دیگر پوسته جامد سطحی زمین یک تکه نیست و مانند یک پازل در کنار هم چیده شده است. در حرکت و جابجایی این لایه ها و تکه های پازلی شکل فشار های هُلشی ایجاد می شود که این  فشارها در مرز های این پازل ها به شکل محسوسی قابل درک اند. به گزارش آسان طب در مرز های پازل هایی که در کنار هم قرار دارند{پازل ها:دیواره های سنگی کنار هم که به آنها فلات می گویم}شکست ها و شکاف هایی طویلی وجود دارد که دراصطلاح ما به آن مرز میان فلاتی می گویم و در اثر فشار بیش از حد این مرزها به هم، شکستگی هایی بوجود می آید که به این گسست ها، شکاف ها، ترک خوردگی ها و یا راندگی ها، گسل می گویم.به دلیل حرکت مداوم لایه های مذاب زیرین، سطح های سخت فلاتی نیز حرکت می کنند و این حرکت باعث ایجاد فشار بر روی گسل ها می شود، در نتیجه این فشار، دیواره های گسل ها به شکل طبیعی به هم نیرو وارد می کنند و آزاد شدن این فشار ونیرو بر اثر ساییدن دیواره های سنگی یا جابجایی صفحه های کنار هم انرژی زیادی را آزاد می کند که این انرژی را در اصطلاح زلزله می نامیم. کشور ایران بر روی فلات ایران قرار دارد که همیشه تحت فشار رانش فلات عربستان بوده است. فلات عربستان به شکل آرام و مستمری به سمت فلات ایران در حرکت است و لبه های این دو پازل { فلات ایران و غربستان} نیروی بوجود آمده را به سطح فلات های خود انتقال می دهند که نتیجه اش لرزه هایی با ابعاد مختلف در محل گسل های هرکدام از این فلات هاست.

موج های که از لرزش زمین حاصل می شود

بعد از آزاد شدن انرژی میان گسلی، این انرژی راه و مسیر خود را تا نقطه کور شدنش طی می کند. تخلیه انرژی میان گسلی با چهار شکل ه حرکتی که در اصطلاح ما به آن موج یا امواج زلزله می گویم انجام می شود. به گزارش واحد امداد و نجات آسان طب با توجه سرعت حرکت امواج ایجاد شده توسط رانش صفحات گسل و رسیدن این لرزه ها به دستگاه لرزه نگار ما درکل چهار نوع موج ثبت شده لرزشی داریم. امواج طولی یا P که بیشترین سرعت را دارند و در هنگام رخ دادن زلزله با سرعت بسیار زیاد حرکت می کنند و اولین لرزش ها را در دستگاه لرزه نگار ثبت می کنند، این امواج به دلیل شکل حرکتی شان خرابی و ویرانی به همراه ندارند. امواج S یا برشی که نسبت به امواج P سرعت کمتری دارند.این دو دسته موج را در کنار هم امواج داخلی می گویند زیرا که از عمق زمین شروع می شوند. درکنار امواج عمقی دو نوع موج وجود دارد که به امواج سطحی شهرت دارند، امواج لاو: مانند موج S عمل می کند با این تفاوت که در سطح زمین در حرکت است و شکل حرکتی در این نوع موج مانندحرکت طناب در سطح افقی است و دسته آخر امواج رایلی هستند که یکی از پیچیده ترین اشکال امواج زلزله اند و در طول و عرض حرکتی خود به شکل دایره های مارپیچی و حلزونی های که به اصطلاح پس گرد گفته می شوند حرکت می کنند. به گزارش آسان طب بیشتر خرابی و ویرانی های ناشی از زلزله مربوط به امواج S، رایلی و لاو است.

بررسی ریشتر و میزان آن در زلزله

در سال 1935 چارلز ریشتر میزان و بزرگی انرژی آزاد شده در کانون زلزله را به همراه همکارش کوتنبرگ محاسبه نمود. از آن سال به بعد به این انرژی ثبت شده توسط دستگاه لرزه نگار را ریشتر می گویند. ریشتر اعلام شده در گزارش های زلزله شناسی عددی است مابین یک تا ده. بر اساس اعلان سازمان جهانی در سال گذشته میلادی زمین نزدیک به یک میلیون چهار صد هزار زلزله را تجربه کرده است. اما میزان عددی ریشتر  بسیاری از این زلزله ها آنقدر نامحسوس بوده که تنها دستگاه های زلزله نگاری آن را ثبت کرده و انسان ها متوجه ان نشده اند. به طور میانگین می توان تقسیم بندی زیر را برای تعداد زلزله های آمده بر اساس ریشتر را به کاربرد: زلزله های زیر دو ریشتر که تنها توسط دستگاه های مجهز قابل تشخیص هستند و می توانند در یک سال تا یک میلیون بار اتفاق بیفتند . زلزله ی 2 تا سه ریشتر که تقریبا سالانه نزدیک به سیصد هزار بار اتفاق می افتد و فقط توسط ساکنان نزدیک کانون های زلزله قابل تشخیص اند. زلزله های سه تا چهار ریشتر که تکانشش مانند باد کامیونی است که از کنار خانه رد می شود ، نزدیک به پنجاه هزار زلزله از این دست در طول سال اتفاق می افتد . زلزله های چهار تا پنج ریشتر با سرشماری نزدیک به هفت هزار بار درکره زمین اتفاق می افتد، زلزله های مابین پنج تا شش ریشتر که در طول یک سال می تواند تا هشتصد باراتفاق بیفتد. زلزله های بین شش و هفت ریشتر با توان تکرار سی بار در طول سال، زلزله های با توان هشت تا نه ریشتر که در آمار جهانی در سال گذشته هجده بار در زمین اتفاق افتاد و بیشتر از آن که اگر اتفاق بیفتد آنقدر ویرانی به همراه خواهد داشت که شاید کسی باقی نماند که بتواند گزارش دستگاه لرزه نگار را بخواند. درزلزله ده ریشتری احتمالا زمین به مدت یک ساعت در شکل های متفاوت موج لرزه ای بلرزد و قطعا خرابی های مادام العمری بر بدنه کره زمین باقی می گذارد.

اکنون می دانیم زلزله چیست و می دانیم زلزله حادثه نیست بلکه واکنش طبیعی گسل ها، حرکت پوسته سخت زمین و دفع انرژی مابین آنهاست. اما این که ما دچار حادثه می شویم ربطی به زلزله ندارد. ما می دانیم زمین چون زنده است درحال تغییر و کش و قوس های فراوان است پس حادثه رمانی اتفاق می افتد که ما یادمان می رود زلزله چیست و خودمان را برای همراهی بازنده بودن زمین و حرکت و انتقال انرژی آن آماده نمی کنیم. ما میهمان زمین هستیم پس باید بدانیم در این میهمانی چه می گذرد. بیش از نود و نه درصد خانه ها و ساختمان های بزرگ و کوچک ایران ضد زلزله نیستند با این که همه می دانیم این کشور ششمین کشور حادثه خیز جهان است پس زلزله ما هستیم که هنوز نمی دانیم چه بایدبکنیم و ازاصول امداد و نجات آگاهی نداریم. در ادامه مطالب زلزله چیست به شرایط مواجهه در زمان بروز زلزله و بعد از آن خواهیم پرداخت با این امید که اگر روزی در شرایط طبیعی لرزش زمین قرار گرفتیم بدانیم چه باید بکنیم.

 منبع : https://mag.asanteb.com