حریق و شناخت انواع خاموش کننده های آتش

حریق و آتش سوزی تقریبا از بچگی مثل یک کابوس به دنبال همه ما بود. بیشتر وقت والدین، صرف این می شد که با انواع و اقسام حیله ها و تهدید ها بگویند با کبریت بازی نکن. مدرسه رفتیم در کتاب علوم از مثلث آتش نوشته بود و خواسته یا ناخواسته ما با آتش و روش های مقابله با آن آشنا شدیم، اما هنوز هر روز در چند نوبت صدای آژیر کشان زحمت کشان آتش نشانی را می شنویم که به سمتی می روند. ذکر این نکته قابل توجه است که آن مثلث آتش دیگر مثلث نیست، هم اکنون معروف به مربع آتش شده است. در این مطلب متوجه خواهیم شد که چرا اینقدر صدای آژیر ماشین های آتش نشانی به دلیل حوادث زیاد آتش سوزی به گوش می رسد، مواد آتش زا چه هستند و تقسیم بندی حریق به شکل استاندارد چگونه است.

حریق و مربع آتش  

مجموعه 4 عامل در کنار هم را به نام آتش سوزی یا حریق می شناسیم.

اگر ماده سوختنی، گرما، اکسیژن و فعل و انفعالات شیمیایی ما بین این سه اتفاق بیفتد آتش روشن خواهد شد. آتش یکی از مهمترین داشته های بشر است و اگر نبود واقعا معلوم نبود زمین چه اوضاعی داشت.

اما منظور از آتش سوزی میزان مربع آتشی است که از کنترل خارج شده و هر لحظه نیز بر دامنه اش افزوده می شود و خسارات های مالی و جانی به همراه دارد. بعد از ایجاد مربع آتش به دلیل واکنش های مداوم شیمیایی، دامنه آتش سوزی بیشتر و اگر پیرامون این کلونی آتش، مواد سوختنی دیگر نیز وجود داشته باشند آن ها تبدیل به منبع تغذیه ماده سوختی آتش می شوند و گستردگی حریق همان گونه که می دانیم از یک ساختمان تا بزرگترین جنگل ها را می تواند از بین ببرد. 

دسته بندی انواع آتش سوزی

کشور های جهان دسته بندی های مختلفی برای آتش سوزی قائل شده اند. اتحادیه اروپا و استرالیا یک دسته بندی پنج تایی و آمریکا و ژاپن دسته بندی چهارگانه دارند، بنابراین برای فهم راحت تر، ترکیب درستی از آنها خواهیم نوشت تا بدانیم با چه چیزی روبرو هستیم.

1- نشان اختصاری A یا مواد آتش زایی که پایه ترکیبات آلی طبیعی یا مصنوعی دارند مانند پارچه، پلاستیک، چوب و… 

2- نشان اختصاری B مایعات یا جامداتی که به سرعت می توانند به مایع تبدیل شوند و قابلیت اشتعال دارند مانند گازویبل، پارافین، نفت و … 

3- نشان اختصاری C زیر مجموعه مواد آتش زایی که حالت گازی دارند یا می توانند به سرعت به گاز تبدیل شوند مانند گاز مایع.

4- نشان اختصاری D مخصوص گروه فلزات و ترکیبات فلزی که قابلیت اشتعال بالا دارند مانند منیزیم که بسیار آتش زا است.

5- نشان اختصاری E کلیه آتش سوزی هایی که از منابع الکتریکی آغاز می شوند. مانند پریز، کابل های برق فشار قوی و … 

در چند سال اخیر دو گروه دیگر که مربوط به آتش سوزی آشپزخانه و روغن های آشپزی اضافه شده است که فقط در چند کشور استاندارد شده است و با نشان K , F  شناسه گذاری شده است. 

شیوه مقابله با آتش سوزی

با توجه به تقسیم بندی های انواع حریق ، برای هر کدام از بخش های ذکر شده روش هایی برای مهار آتش وجود دارد: 

1- نشان اختصاری A یا مواد آتش زایی که پایه ترکیبات آلی طبیعی یا مصنوعی دارند را به دلیل خاصیت مواد سوختی، باید به شیوه سرد کردن خاموش نمود. مثل آتشی که با چوب یا زغال درست می کنیم و با ریختن آب خاموش می شود، سیستم های خاموش کننده این مواد نشان A دارند و با برچسب های مثلثی و رنگ سبز قابل تشخیص هستند.

2- نشان اختصاری B: مایعات یا جامداتی که به سرعت می توانند به مایع تبدیل شوند و قابلیت اشتعال دارند را به دلیل جنس مواد و روندگی بسیار زیاد باید با استفاده از موادی که به اصطلاح خفه کننده اند خاموش کرد، نشان کپسول ها یا سیستم های که برای خاموش کردن این نوع آتش استفاده می شوند دارای برچسب مربعی به رنگ قرمز هستند و با نشان استاندارد B شناخته می شوند.  

3- نشان اختصاری C: زیر مجموعه مواد آتش زایی که حالت گازی دارند یا می توانند به سرعت به گاز تبدیل شوند، جنس آتش سوزی شان به گروه B بسیار نزدیک است. برای خاموش کردن این مواد در اولین قدم باید محل نشت موادی که سوخت آتش را فراهم می کنند مسدود کرد و سپس به واسطه مخازن خفه کننده آن را خاموش کرد، با رنگ برچسب آبی و حرف C مشخص شده اند این گونه آتش را همچنین می توان با حربه دور کردن اکسیژن از مغز آتش خاموش کرد.

4- نشان اختصاری D: مخصوص گروه فلزات و ترکیبات فلزی که قابلیت اشتعال بالا دارند میباشد، برای خاموش کردن این جنس آتش سوزی باید عمل رقیق کردن اکسیژن و یا خفه سازی را پیاده نمود و به هیچ وجه مواد خاموش کننده آب پایه را نباید برای خاموش کردن این جنس آتش استفاده نمود. کپسول ها یا مخازن مواد مخصوص خاموش کردن این نوع آتش نشانه، ستاره زرد رنگ با حرف D است. 

5- نشان اختصاری E: شامل کلیه آتش سوزی هایی می باشد که از منابع الکتریکی آغاز می شوند. مخازن دی اکسید کربن با نشان E برای این گونه حریق استفاده می شود، در این حریق هم از خفه کردن استفاده می شود. 

 روش های خاموش کردن آتش البته بسته به جنس آتش شامل سرد کردن، رقیق کردن یا خفه کردن و احتمام به مسدود نمودن منشانشت مخازن گازی یا قطع جریان برق در آتش وزی دسته E است. باید بدانیم که هر آتشی الزاما باید بوسیله خاموش کننده خودش خاموش شود چرا که اگر ما سر خود مثلا بخواهیم آتش های روانی مانند گروه B  را با آب خاموش کنیم اتفاق نا خوشایندی می افتد. معمولا دمای آتش در گستره و اوج نهایی خود کمتر از هزار درجه است که بعد از رسیدن به این اوج تا مدتی به شکل ثابت در همین دما باقی می ماند و بعد آرام آرام با اتمام مواد سوختی درجه دمایی پایین می آید تا خاموش شود. اما در همه جا نمی شود منتظر ماند تا مواد سوختی تمام و آتش خاموش شود، در سری مقالات آتش سوزی گروه آسان طب به بررسی آتش های سلولزی و هیدروکربنی خواهیم پرداخت. 

منبع: https://mag.asanteb.com