عقرب گزیدگی و پیشگیری امدادی از آن

عقرب (شکارچیان شب های سرزمین گرم و خشک) با توجه به اقلیم ایران و وجود مناطق گرم، مرطوب و مناسب زیست این جاندار، به وفور مشاهده می شود. باید بدانیم که عقرب موجودی تهاجمی یا صاحب عنصری شیطانی نیست و شاید بشود گفت خجالتی هم هست، سیستم بدنی او برای شرایطی خاص طراحی شده ولی در مواجهه با هر عاملی که از نگاه او تهدیدآمیز باشد واکنش نشان می دهد. بهتر است بدانیم که در مواجهه با این واکنش که به شکل نیش زدگی است چه باید بکنیم، چه اقدامات امدادی برای مصدوم این حوادث باید انجام شود و عقرب گزیدگی چه تبعاتی می تواند داشته باشد.

اقلیم مناسب عقرب ها 

عقربها از حشرات تغذیه می کنند و جزء خانواده بزرگ بندپایان و عنکبوتیان می باشند، پس در سرزمین هایی که دارای اینگونه غذا باشند عقربها هم وجود دارند. سرزمین های جنوبی و جنوب غربی کشور با دارا بودن فضای مناسب که شامل گرما، رطوبت و کشاورزی می باشد، بستر مناسب حشراتی است که غذای عقرب نیز هستند. عقربها فقط در مناطق خیلی سرد و قطب یافت نمی شود، در هر شرایطی می توان بخشی از خانواده 1500 گونه ای عقرب را دید. همه عقربها سمی و خطرناک نیستند و بر اساس تحقیقات آسان طب بین 20 تا 30 نوع از این جاندار برای انسان خطرناک و می تواند باعث بروز مشکلاتی برای او شود، این مشکلات در بعضی موارد حتی به مرگ ختم می شود و یکی از دلایل مرگ و میر کودکان در این مناطق، نیش عقرب است. 

2 خانواده خطرناک عقرب ایران 

این 2 خانواده عقرب غالبا ساکن سرزمین های جنوب و جنوب غربی هستند. 

√ خانواده اسکورپیونده که در ایران و جنوب کشور به نام گادیم شناخته میشود. این عقرب سمی سنگین و دیر تجزیه شونده و البته به دلیل سنگینی در خون بسیار دیر به راه می افتد و حرکت می کند، به همین علت عوارض آن در مدت طولانی پس از نیش زدگی بروز می کند. سم این عقرب بسیار کشنده است اما نکته مهم این است که نیش این عقرب بسیار کم درد و در بعضی موارد بدون درد است به همین دلیل فرد متوجه گزش نمی شود زمانی به خود می آید که علایم بالینی نیش زدگی ظاهر می شود. نوع خاص توکسین این سم و مواد تشکیل دهنده آن باعث شده که آنتی سم آن موجود نباشد یا بسیار کم در دسترس باشد و با شیوه های دیگر بر اساس زمان گزش درمان های مناسبی انجام می شود.

نشانه های این نیش زدگی تغییر در رنگ ادرار شخص که به دلیل تاثیر بر گلبول های قرمز به رنگ قرمز در خواهد آمد و به دلیل تاثیر شدید خونی، پوست و چشمان مصدوم قرمز و حالتی بر افروخته خواهد گرفت. فشار بر روی قسمت هایی مانند کلیه بسیار بالا خواهد رفت و این امر می تواند آنقدر پیش برود که کلیه ها را از کار بیندازد و هر لحظه فرد را به مرگ نزدیک کند. بیشترین مرگ و میر کودکان در این مناطق، توسط عقرب گزیدگی با این نوع عقرب است چرا که محل نیش در ساعات اولیه دردی ندارد و به مرور حال کودک خراب شده و پس از تشنج اولیه تازه نمود پیدا می کند.

√ خانواده بوتیده که 2 گونه مهم آن یعنی عقرب سیاه بزرگ و عقرب زرد خالی یا خالدار در ایران موجود است و بر عکس گادیوم نیش زدگی این عقرب با درد فراوان همراه است، بنابراین باید مصدوم را به سرعت به درمانگاه رساند و خوشبختانه آنتی سم این عقرب گزیدگی در کشور و مراکز درمانی و بیمارستان های تمام استان های جنوبی وجود دارد. سم این نوع عقربها حالات سمپاتیک و پاراسمپاتکی ایجاد می کند و باعث بروز انقباض های شدید در بدن مصدوم می شود. 

سم عقرب

سم عقرب در کیسه بند پنج دمی او ساخته شده و همان جا ذخیره می شود تا زمان لازم از آن استفاده کند. این سم بر حشرات و  خوراک زنده حیوان بسیار سریع تاثیر می گذارد اما در انسان مهمترین تاثیرش بر روی سیستم خونی بدن است. نیش عقربهای ایرانی هم خطرناک است اما 2 خانواده از عقرب در ایران سم مهلک و کشنده ای دارند که در هر شرایطی حالت اورژانسی برای فرد بوجود می آورند و در صورت تاخیر در حالت امدادی در بیشتر موارد به مرگ مصدوم که بخصوص کودکان و کهنسالان است ختم می شود. تاثیر سم این دو خانوده بر بدن یکی تاثیر خونی است و دیگری تاثیر سمپاتیک و پاراسمپاتیکی دارد، اما نکته ای که بسیار مهم است این است که سم عقرب برای خودش بسیار مهم است پس در مصرف آن دقت می کند. به همین دلیل زمان عقرب گزیدگی و میزان سم در بدن مصدوم مهم است.

عقربها جانداری هستند که با بدترین شرایط مانند کمبود اکسیژن و مواد غذایی زنده می مانند و تولید سم در کیسه سمی اش هم در پروسه زمان بری تولید می شود، به همین دلیل سعی می کند مراقب سم حیات بخشش باشد. لذا در روز سم کمتری به بدن مصدوم تزریق می کند، اما بر اساس شواهد بیشترین عقرب گزیدگی ها در ابتدای شب و با تاثیرات شدید است چرا که عقربها شب به شکار می پردازد و تقریبا در مرحله اول نیش زدن بیش از پنجاه درصد سم خود را تزریق می کند و چون این حیوان توان چند بار نیش زدن را دارد در مراحل بعدی بین 20 تا 30 درصد سم وارد بدن مصدوم می نماید. پس مهمترین میزان بررسی شدت حادثه، زمان نیش خوردگی و تعداد نیش خوردگی است و در این بین نوع عقرب هم بسیار اهمیت دارد.

اقدامات ایمنی و پیشگیرانه در برابر عقرب

بدانیم عقربها به هیچ وجه کاری به انسان ندارند مگر ما را تهدید بدانند. این موجود تقریبا نابینا و یا کم بیناست و با توجه به حواس دیگری به شکار می پردازد و برای ذخیره انرژی و دور ماندن از گرما در طول روز به سایه ها، ترک های دیوار، در بین بوته و یا در بین لباس ها(مهم)، رختخواب، چادر و یا مناطقی مرطوب مانند حمام، دستشویی و … پناه می گیرد تا در خنکای شب به شکار بپردازد. پس در طول روز مراقب باشیم، حتما لباس های خود را بتکانیم. بهتر است در طبیعت گردی در این مناطق، گتر داشته باشیم و بعد از خروج از چادر زیپ چادرمان را حتما بکشیم. لباس ها و کیسه خوابمان را قبل از استفاده خوب بتکانیم و سعی کنیم به شیوه زندگی این حیوان احترام بگذاریم.

توصیه های مهم بعد از عقرب گزیدگی

نکته اول این است که در صورت مشاهده هر گونه عقرب گزیدگی بدانیم درمان قطعی این مصدومیت با مرکز طبی و داروهای مجازی می باشد که به عنوان ضد سم فقط در این مراکز وجود دارد. پس در هر شرایطی باید مصدوم را به سمت کلینیک حرکت دهیم. زمان طلایی نجات در عقرب گزیدگی ها شش ساعت به شش ساعت تعریف می شود. یعنی در 6 ساعت اول بهترین زمان رسیدگی به مصدوم است و هر چقدر تعداد این شش ساعت ها بیشتر شود حال مصدوم بدتر شده و ممکن است بعد از 48 ساعت ما با جنازه ای روبرو باشیم که به دلیل سهل انگاری در انتقال به مرکز درمانی مصدوم جان داده است. در این نوع گزیدگی مانند مارگزیدگی باید بالاتر از محل گزش بسته شود. کمپرس سرد اطراف نیش زدگی مفید است و مکش دهانی هم در صورت دور بودن تا مرکز درمانی می تواند کارساز باشد.

عضو آسیب دیده را در سطح مقطعی پایین تر از قلب قرار دهید. به دلیل سنگین بودن سم عقرب در صورتی که تشخیص دادیم به سرعت نمی توانیم فرد را به مرکز تخصصی برسانیم، با تجهیزات استریل محل نیش زدگی را به عرض و طول نیم سانتی متر بریده و دور می اندازیم که این مورد نیاز به تخصص، شهامت و داشتن وسایل استریل است. در نهایت بدانیم در صورت هر گونه عقرب گزیدگی بلافاصله مصدوم را به سمت درمانگاه تخصصی ببریم.  

دانستن نقش ارزشمند حیوانات در طبیعت باعث می شود که با آنها با احترام برخورد کنیم و این احترام درصد آسیب های موجود را کاهش خواهد داد. یاد بگیریم با طبیعت طبیعی زندگی کنیم…

منبع: https://mag.asanteb.com