مبانی نجات و مفاهیم اصلی امداد و نجات

مبانی نجات یعنی علم به اینکه حادثه چیست و چه زمانی باید تیم های تخصصی امداد و نجات وارد عمل شوند. تقریبا نود درصد تلفن ها به آتش نشانی به دلایل ناآگاهی، مزاحمت و یا اموری است که اصلا به این سازمان ارتباطی ندارد. اگر بدانیم دقیقا حادثه چیست و تعاریف و دایره کاری تیم امدادی را متوجه شویم، می توانیم با سرفصل خوبی آشنا شویم، شامل این که چه وقت باید با تیم های امدادی تماس بگیریم و تا آمدن آنها و یا همزمان با آنها چه کاری باید انجام دهیم.

تعریف حادثه در مبانی نجات 

بدون آمادگی قبلی و غیره منتظره در برخورد با یک حادثه ممکن است ضرر و زیان مالی و جانی برای فرد یا اجتماع ایجاد شود. در بعضی از موارد هم حادثه کاملا مشخص است اما زمان رویدادش و همچنین وسعتش قابل محاسبه نیست مانند زلزله.

حادثه به دسته بندی های متنوعی تقسیم بندی می شود و می تواند گاهی فقط یکی از دسته بندی های حوادث باشد مانند افتادن از کوه یا مجموع حوادثی مثل آتش سوزی که در آن با اتفاقاتی مانند انفجار، آوار شدگی بنا، گاز گرفتگی و … روبرو هستیم. لذا به همین منظور دانستن حادثه حداقل به شکل ضمنی، به تیم های امدادی برای تدارک حیطه عملیاتیشان بزرگترین کمک را می کند.

ایمنی چگونه تعریف می شود

ایمنی در مبانی نجات به 2 بخش تقسیم می شود:

1- کلیه فعالیت هایی که برای جلوگیری از وقوع حوادث یا مقاوم سازی در برابر حادثه انجام می دهیم.

2- مجموعه اقداماتی که تیم های امداد و نجات در زمان حادثه و بعد از آن انجام می دهند. 

این دو بخش تعریف کلی ایمنی از نگاه مبانی نجات است، در بخش اول گروه های امدادی تنها در نقش مشاور یا بازرس عمل می کنند که به طور مثال شامل بازبینی سیستم ایمنی مجتمع های تجاری و مسکونی بزرگ و … می باشد.

در بخش دوم گروه های امدادی، نیروی عمل کننده و ماهر در برخورد با حوادثی که ایمنی را بر هم زده اند، ایفای نقش می کنند.

مجموعه اقدامات تیم های عملیاتی برای زمان حوادث و بعد از آن به نوع حادثه و میزان و شدت آن مربوط می شود . تیم های عملیاتی امداد و نجات مبنای خود را بر اصول ضریب ایمنی پایه گذاری می کنند که این ضریب ایمنی یعنی میزان نجات و ایمنی یا جلوگیری دوباره از خطر بالقوه در یک حادثه، به همین دلیل نگاه تیم های عملیاتی به یک حادثه با نگاه عمومی بسیار متفاوت است و تعریف تیم های امداد از ایمنی هم با تعریف عمومی فرق دارد. 

دلایل ایجاد حادثه

بر اساس آمار و تحقیقات انجام شده دلایل ایجاد حادثه به شرح ذیل می باشد:

• 2 درصد حوادث مربوط به عوامل طبیعی مانند سیل، زلزله، رعد و برق و … است.
• 10 درصد مربوط به شرایط نامساعد فیزیکی مانند برودت هوا، گرما، خشک سالی و … می باشد.
• نزدیک به هشتاد و هشت درصد از حوادث به دلیل سهل انگاری ها و عدم رعایت نکردن اصول ایمنی است.

همان طور که ذکر شد در تقسیم بندی حوادث، حوادث طبیعی در کل مربوط به چهار عنصر اصلی طبیعت است که نزدیک به دوازده درصد حوادث را شامل می شود، اما هشتاد و هشت درصد دیگر حوادث متاسفانه چه در بخش صنعتی و چه در بخش شهری مربوط به سهل انگاری ها و عدم رعایت اصول ایمنی می باشد. بر اساس تحقیقات آسان طب طبق آمار جهانی ما بیشترین تلفات و کشته شدگان حوادث طبیعی در جهان را داریم و همچنین دومین علت مرگ و میر افراد زیر چهل سال به علت حوادث است. پس آگاه باشیم که نرخ 12 درصدی حوادث طبیعی همواره در کمین است، بنابراین باید با رعایت نکات فنی ایمنی با آن هماهنگ شویم و هشتاد و هشت درصد اتفاقات و حوادثی که به علت سهل انگاری اتفاق می افتد نیز با ساده ترین روش ها تا درصد بسیار زیادی کنترل می شود.

عملیات نجات 

عملیات نجات و مدیریت تیم های عمل کننده یک تخصص ویژه است. مدیریت تیم نجات باید با بررسی محل حادثه با تفکیک تریاژی اقدامات عملیاتی تیم های عمل کننده را مرتب نماید.

با مواجهه با هر حادثه ای، تیم عملیاتی با توجه به تجربه بسیار بالای خود متوجه می شوند که شیوه عملشان به چه شکلی باید باشد و نیازمندی های خود را اعلام می کنند. با برنامه ای هماهنگ عملیات ایمن سازی آغاز می شود. تیم های عملیاتی با توجه به جنس حادثه پیش رو ابزار و وسایل لازم و کارآمد را انتخاب و با تکنیک هایی که اموزش دیده اند شروع به مهار حادثه و مبانی نجات می کنند. در برخورد با مصدومان حادثه اولیت بندی های لازم انجام می شود، مثلا ممکن است تیم امدادی ابتدا به مناطق با ریسک خطر بالا برود و بعد از ایمن سازی و یا کنترل آن منطقه، سپس به مصدومان درجه دوم رسیدگی کند. اما در نهایت اولویت با نجات مصدومان و بعد کنترل حیطه حادثه است تا مانع گسترش و یا اتفاقات ناگوار دیگری بشود. در حین این عملیات با صلاحدید مدیر تیم اجرایی از نهاد ها یا تیم های تخصصی دیگری که ممکن است در پروسه ایمن سازی مفید باشند، آماده باش خدمت زده می شود. مثلا در حادثه آتش سوزی کلان از سه اداره مربوط به آب و برق و گاز حتما تیم های متخصصی، آماده باش خدمت خواهند خورد. این تعامل تخصصی همکاری و فعالیت گروهی بهترین نتیجه را در کنترل یک حادثه خواهد داد.

دسته بندی مصدومان در مبانی نجات

در یک حادثه (بدون در نظر گرفتن ابعاد حادثه) با چند دسته مصدوم مواجه خواهیم بود. این دسته بندی در مبانی نجات از آن جهت مهم است که تیم های امداد و نجات با تمامی این افراد روبرو خواهند شد و برای هر بخش برنامه های آموزش داده شده ای را اجرا می کنند: 

1- بخش اول مصدومان درجه یک: مصدومانی که در قلب حادثه بوده اند و بیشترین صدمه جسمی به آنها وارد شده و در برخی موارد فوت کرده اند یا از نظر درجه بندی تریاژی در حالت قرمز یا آبی هستند. این دسته از مصدومان غالبا در محیط حادثه گرفتار هستند و با تمهیداتی خاص می توان به آنها دسترسی پیدا کرد.

2- مصدومان وابسته یا مصدومان درجه دو: مصدومان درجه دو وابستگان و نزدیکان مصدومان درجه یک هستند که به واسطه فشار های روانی بسیار شدید درگیر واکنش های اغلب غیر طبیعی می شوند. برای مثال پدری که فرزندش در آتش آپارتمان جا مانده است. از لحاظ استاندارد های عملیات امداد و نجات برای این دسته از مصدومان تمهیداتی پزشکی و روان شناختی برنامه ریزی می شود.

3- مصدومان درجه سوم: خود امدادگران و یا ماموران عملیات نجات هستند که به واسطه رفت و آمد به قلب حادثه، دچار آسیب می شوند. دامنه این آسیب می تواند از تنفس هوای آلوده تا جاماندگی در آوار باشد.

4- مصدومان درجه چهارم: کلیه مصدومانی که در اطراف صحنه حادثه و یا در سطح کلان تر کلیه افراد دخیل در حوادث جمعی را شامل می شوند. 

تیم های امداد و نجات که معمولا در غالب اکیپ هایی به شکل موازی فعالیت می کنند بر اساس دستور العمل های مشخص حوادث، نسبت به رسیدگی به مصدومان انجام خدمت می کنند. به همین دلیل افراد عادی معمولا در پروسه امداد و نجات قادر به عمل موازی با این تیم ها نیستند.

منبع: https://mag.asanteb.com